اولین جلسه اسفند 89 «آداب سخن گفتن از دیدگاه قرآن»

موضوع: آداب سخن گفتن از دیدگاه قرآن

 
از خدا جوئید توفیق ادب *********** بی ادب محروم شد از لطف رب

الرَّحْمَنُ ﴿ سوره الرحمن آیه 1﴾   [خداى] رحمان (1)
عَلَّمَ الْقُرْآنَ ﴿ سوره الرحمن آیه 2﴾   قرآن را ياد داد (2)
خَلَقَ الْإِنسَانَ ﴿ سوره الرحمن آیه 3﴾   انسان را آفريد (3)
عَلَّمَهُ الْبَيَانَ ﴿ سوره الرحمن آیه 4﴾   به او بيان آموخت (4)
از این آیات می توان به نتیجه رسید که صحبت کردن یکی از بزرگترین نعمت هایی است که خداوند به ما عنایت فرموده ، لذا ما باید از این نعمت الهی به درستی و آنگونه خداوند دستور داده استفاده کنیم.

اذْهَبَا إِلَى فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغَى ﴿سوره طه آیه 43﴾   به سوى فرعون برويد كه او به سركشى برخاسته (43)
فَقُولَا لَهُ قَوْلًا لَّيِّنًا لَّعَلَّهُ يَتَذَكَّرُ أَوْ يَخْشَى ﴿ سوره طه آیه 44﴾   و با او سخنى نرم گوييد شايد كه پند پذيرد يا بترسد (44)
خداوند در این آیات خطاب به حضرت موسی و هارون می فرماید: نزد فرعون بروید زیرا سرکشی کرده و با او به نرمی سخن بگویید شاید  پند پذیرد! بنابراین اولین تکنیکی که خداوند در قرآن برای صحبت کردنو معاشرت به ما می آموزد نرم و آرام سخن گفتن است زیرا که اینگونه سخن گفتن مخاطب را بیشتر متاثر می کند.
بنابراین در قدم اول بیاموزیم که در هنگام صحبت کردن با دیگران ار لحنی آرام استفاده کنیم و تند خوئی نکنیم.
وَاقْصِدْ فِي مَشْيِكَ وَاغْضُضْ مِن صَوْتِكَ إِنَّ أَنكَرَ الْأَصْوَاتِ لَصَوْتُ الْحَمِيرِ ﴿سوره لقمان آیه 19﴾
و در راه‏رفتن خود ميانه‏رو باش و صدايت را آهسته‏ساز كه بدترين آوازها بانگ خران است (19)
از این آیه می توان دریافت که داد و فریاد کردن (اربده کشی) کاری بسیار زشت و ناپسند است و خداوند انسان را از این کار منع کرده است.
بنابراین در قدم دوم باید یاد بگیریم که هرگز صدایمان را بلند نکنیم زیرا این کار به حدی ناپسند است که خداوند آن دسته از افراد که چنین صفتی دارند را به الاغ تشبیه می کند.
وَقُل لِّعِبَادِي يَقُولُواْ الَّتِي هِيَ أَحْسَنُ إِنَّ الشَّيْطَانَ يَنزَغُ بَيْنَهُمْ إِنَّ الشَّيْطَانَ كَانَ لِلإِنْسَانِ عَدُوًّا مُّبِينًا ﴿سوره اسراء آیه 53﴾
و به بندگانم بگو آنچه را كه بهتر است بگويند كه شيطان ميانشان را به هم مى‏زند زيرا شيطان همواره براى انسان دشمنى آشكار است (53)
خداوند در این آیه از انسان می خواهد که به هنگام صحبت کردن از بهترین کلمات و واژه ها استفاده نماید حتی به هنگام عصبانیت.
بنابراین در قدم سوم باید بیاموزیم که همواره به هنگام صحبت کردن از کلماتی محترمانه استفاده نماییم.
قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ ﴿سوره مومنون آیه 1﴾   به راستى كه مؤمنان رستگار شدند (1)
الَّذِينَ هُمْ فِي صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ ﴿ سوره مومنون آیه 2﴾   همانان كه در نمازشان فروتنند (2)
وَالَّذِينَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ ﴿ سوره مومنون آیه 3﴾   و آنان كه از بيهوده رويگردانند (3)
خداوند در این آیه انسان را از به زبان آوردن لغویات باز می دارد. بنابراین باید همیشه به این نکته توجه داشته باشیم که هرگز نباید به هنگام صحبت کردن از کلمات لغو و بیهوده استفاده کنیم زیرا به مرور زمان زبانمان به این کلمات عادت می کند و در نتیجه شخصیتمان را زیر سوال می برد.

 
بی کمالی های انسان از سخن پیدا شود *********** پسته بی مغز چون لب وا کند رسوا شود

وَيْلٌ لِّكُلِّ هُمَزَةٍ لُّمَزَةٍ ﴿سوره همزه آیه 1﴾  واى بر هر بدگوى عيبجويى (1)
خداوند دراین آیه از انسان می خواهد هرگز از دیگران عیب جویی نکنیم و شخصیت دیگران را زیر سوال نبریم و عیب های دیگران را به رخشان نکشیم.
قدم چهارم این است که در صحبت کردن از لغویات بپرهیزیم.
همیشه باید به این نکته توجه داشته باشیم که حتی اگر مخاطب ما با ما بد صحبت کرد ما هرگز نباید مقابل به مثل کنیم بلکه باید با نرم صحبت کردن او را نیز آرام کنیم.
وَعِبَادُ الرَّحْمَنِ الَّذِينَ يَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْنًا وَإِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلَامًا ﴿سوره فرقان آیه 63﴾
و بندگان خداى رحمان كسانى‏اند كه روى زمين به نرمى گام برمى‏دارند و چون نادانان ايشان را طرف خطاب قرار دهند به ملايمت پاسخ مى‏دهند (63)
وَلَا تَسْتَوِي الْحَسَنَةُ وَلَا السَّيِّئَةُ ادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِي بَيْنَكَ وَبَيْنَهُ عَدَاوَةٌ كَأَنَّهُ وَلِيٌّ حَمِيمٌ ﴿سوره فصلت آیه 34﴾
و نيكى با بدى يكسان نيست [بدى را] آنچه خود بهتر است دفع كن آنگاه كسى كه ميان تو و ميان او دشمنى است گويى دوستى يكدل مى‏گردد (34)
خداوند در این آیات می فرماید : بنگان خاص من کسانی هستند که با غرور و تکبر روی زمین راه نمی روند و اگر انسانی جاهل با او بد خلقی کند خشم خود را فرو برده و به ملایمت با او برخورد می کند.

کم گوی و گزیده گوی چون در *********** تا از سخنت جهان شود پر

روایات:
پیامبر اکرم (ص) می فرماید: اَنـَا اَديبُ اللّه‏ِ وَ عَلىٌّ اَديبى ، اَمَرَنى رَبّى بِالسَّخاءِ وَ الْبِرِّ وَ نَهانى عَنِ الْبُخْلِ وَ الْجَفاءِ وَ ما شَى‏ءٌ اَبْغَضُ اِلَى اللّه‏ِ عَزَّوَجَلَّ مِنَ الْبُخْلِ وَ سوءِ الْخُلُقِ، وَ اِنَّهُ ليُفْسِدُ العَمَلَ كَما يُفْسِدُ الخَلُّ الْعَسَلَ؛                  من ادب آموخته خدا هستم و على، ادب آموخته من است . پروردگارم مرا به سخاوت و نيكى كردن فرمان داد و از بخل و سختگيرى بازَم داشت . در نزد خداوند عزّوجلّ چيزى منفورتر از بخل و بد اخلاقى نيست . بد اخلاقى ، عمل را ضايع مى‏كند ، آن‏سان كه سركه عسل را. « مكارم الاخلاق، ص 17»
اثر كم سخن گفتن
قال علي عليه السلام: ان احببت سلامة نفسك و ستر معايبك فاقلل كلامك و اكثر صمتك يتوفّر فكرك و يستيز قلبك. غرر الحكم / 3725
اگر سلامت نفس و وجودت و نيز پوشانده ماندن عيوبت را دوست داشتي گفتارت را کم کن و سکوتت را بسيار تا آنکه انديشه‌ات بسيار و دلت روشن شود و مردم از دست تو در امان باشند.

  اثر زياد سخن گفتن
قال علي عليه السلام: من كثر كلامه كثر خطاؤ ه و من كثر خطاؤ ه قلّ حياؤ ه و من قلّ حياؤ ه قلّ ورعه و من قلّ ورعه مات قلبه و من مات قلبه دخل النار. بحار / 71 / 286
هر که کلامش زياد شود. اشتباهاتش زياد مي‌شود و هر کس خطايش زياد شود، شرم و حيايش کم مي‌شود و آنکه حيايش کم شود، ورع و پرهيزگاري‌اش کم شود، و هر کسي خداترسي‌اش کم شود، قلبش مي‌ميرد و آنکه قلبش مُرد، در آتش افکنده شود.
قال علي عليه السلام: لا تتكلّمن اذا لم تجد للكلام موقعا.غررالحكم / 10274
هرگاه براي حرف خود جايي نمي‌بيني حرف نزن
قال علي عليه السلام: اياك و مستهجن الكلام فانه يوغر القلوب.غرر الحكم / 2675
از کلام مستهجن بپرهيز که قلبها را به دشمني و کينه مي‌اندازد.
امام علی (ع) می فرماید:
يا مَعشَرَ الفِتيانِ، حَصِّنوا اَعراضَكُم بِالادَبِ وَ دينَـكُم بِالعِلمِ؛
اى جوانان! آبرويتان را با ادب و دينتان را با دانش حفظ كنيد. « تاريخ يعقوبى، ج 2، ص 210»

« انشاء الله خدا توفیق سخن گفتن نیکو و نیکو سخن گفتن را به ما عنایت فرماید »
آمین یا رب العالمین
آياتي كه در طول هفته بايد مطالعه كنيم
پنجشنبه: سوره الرحمن آيات 1 تا 27 (صفحه 762)
جمعه: سوره طه آيات 24 تا 44 (صفحه 443)
شنبه: سوره لقمان آيات 12 تا 19 (صفحه 584)
يكشنبه: سوره الاسراء آيات 44 تا 54 (صفحه 403)
دوشنبه: سوره الفصلت آيات 28 تا 38 (صفحه 684)
سه شنبه: سوره المومنون آيات 1 تا 16 (صفحه 483)
چهارشنبه: سوره الفرقان آيات 62 تا 77 (صفحه 517)
ثواب قرائت هديه نثار روح مطهر حضرت محمد (ص)

حضرت محمد (ص): ای مومنان آبرویتان را با ادب و دینتان را با دانش حفظ کنید.

این مطلب را در شبکه های اجتماعی با دیگران به اشتراک بگذارید