دومین جلسه اسفند 89 «آداب و تکنیک های خوب سخن گفتن»

موضوع: آداب و تکنیک هایی برای سخن گفتن
سلام و جواب سلام
سلام، چراغ سبز آشنایی است...
وقتی دو نفر به هم می رسند، نگاه ها كه به هم می افتد، چهره ها كه رو در رو قرار می گیرد، نخستین علامت صداقت و مودت و بر داری، «سلام دادن» است و در پی آن، دست دادن..
دو نفر را تصور كنید كه به یكدیگر می رسند، آشنا و دوست هم هستند. در این برخورد، بهتر است نخستین كلامشان چه باشد؟ آیا مناسب تر از «سلام» چیزی سراغ دارید؟
در سورة انعام آیه 54 آمده است :« هر گاه کسانی که به آیات ما ایمان دارند نزد تو آیند ، به آنها بگو سلام بر شما!»

در سیرة عملی پیامبر اکرم هم به این سنت پسندیده بر می خوریم و بارها شنیده ایم که پیامبر در سلام کردن به دیگران ، حتی کودکان پیشدستی می کرده اند و به امت خود سفارش می کرده اند که در برخورد با دیگران در سلام کردن پیشدستی کنند.
پس شایسته و پسندیده است که مسلمانان این شعار اسلامی را گرامی بدارند و هنگام دیدار با یکدیگر شعار اسلامی را گرامی بدارند و هنگام دیدار با یکدیگر با سلامی آرامبخش و شادی آفرین یکدیگر را خوشحال کنند وباعث تحکیم روابط اجتماعی خود شوند.
ممکن است بپرسید سلام کردن چه اهمیت یا فایده ای دارد؟
در جواب باید گفت هر عملی که در سنت پیامبر و سیرة ایشان آمده است آثار و فوایدی دارد ، از جمله سنت سلام کردن.
یکی از تأثیرات سلام کردن از بین بردن کبر و غرور در انسان است که باعث می شود فرد متواضع شود و تکبر را کنار بگذارد . با این کار ، فرد خود را همسطح با دیگران می بیند و برای خود شخصیت دروغین و کاذب نمی سازد و به راحتی با آنها انس می گیرد. سلام کردن باعث می شود دوستی و محبت در میان مردم برقرار شود.
سلام روح اخوت و برادری را در جامعه اسلامی تحکیم می کند و در روایات آمده است کسی که درسلام کردن پیشی بگیرد، پاداش بیشتری خواهد گرفت.
با آنکه بسیار سفارش شده است در سلام کردن پیشدستی کنید ، ولی از آداب سلام کردن این است که کوچک تر به بزرگ تر سلام کند و رهگذر به نشسته سلام کند و گروه کم به گروه بسیار سلام کند و...
از طرفی ، سلام باید کاملا بلند و آشکار باشد تا طرف مقابل بشنود و پاسخ دهد و دیگر اینکه هر کس آوای سلام کسی را شنید بر او واجب است جواب سلام را به نحو شایسته تری بدهد .
خود سلام کردن امر مستحبی است ، ولی جواب سلام ، امری واجب است.
قرآن کریم در سورة نساء آیه 86 آورده است : «هر گاه کسی به شما سلام کرد پاسخی نیکوتر دهید یا همان تحیت را به او برگردانید.»
وَإِذَا حُيِّيْتُم بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّواْ بِأَحْسَنَ مِنْهَا أَوْ رُدُّوهَا إِنَّ اللّهَ كَانَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ حَسِيبًا ﴿سوره نساء آیه 86)
و چون به شما سلام گفته شد شما به [صورتى] بهتر از آن درود گوييد يا همان را [در پاسخ] برگردانيد كه خدا همواره به هر چيزى حسابرس است (86)
نکته ای که از این آیه می توان برداشت کرد این است جواب سلام را دادن امری واجب و به اندازه ای با اهمییت است که خداوند این موضوع را در قرآن نیز مطرح کرده است.
سلام یکی از نام های خداوند است و در واقع خداوند از ما میخواهد که بیاناتمان را با نام خدا (سلام) آغاز کنیم و اگر کسی به ما سلام کرد با کلامی بهتر جوابش را بدهیم و خداوند اینگونه بنده اش را دوست می دارد.
وَلَقَدْ جَاءتْ رُسُلُنَا إِبْرَاهِيمَ بِالْبُشْرَى قَالُواْ سَلاَمًا قَالَ سَلاَمٌ فَمَا لَبِثَ أَن جَاء بِعِجْلٍ حَنِيذٍ ﴿سوره هود آیه 69﴾
و به راستى فرستادگان ما براى ابراهيم مژده آوردند سلام گفتند پاسخ داد سلام و ديرى نپاييد كه گوساله‏اى بريان آورد (69)
در واقع خداوند در این آیه به ما می فهماند که سلام یک امر آسمانیست و حتی فرشتگان نیز این عمل را انجام می دهند و ما نیز باید آنها را الگو قرار داده و ارتباطاتمان را با سلام آغاز کنیم.
در قسمت دوم این آیه خداوند می فرماید: چون ابراهیم سلام آنها را شنید پاسخ داد و با مطرح کردن این مطلب می خواهد به ما بفهماند حتما باید جواب سلام را بدهیم و این کار از سیره پیامبران است.
هَلْ أَتَاكَ حَدِيثُ ضَيْفِ إِبْرَاهِيمَ الْمُكْرَمِينَ ﴿سوره ذاریات آیه 24﴾
آيا خبر مهمانان ارجمند ابراهيم به تو رسيد (24)
إِذْ دَخَلُوا عَلَيْهِ فَقَالُوا سَلَامًا قَالَ سَلَامٌ قَوْمٌ مُّنكَرُونَ ﴿ سوره ذاریات آیه 25﴾
چون بر او درآمدند پس سلام گفتند گفت‏سلام مردمى ناشناسيد (25)
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَدْخُلُوا بُيُوتًا غَيْرَ بُيُوتِكُمْ حَتَّى تَسْتَأْنِسُوا وَتُسَلِّمُوا عَلَى أَهْلِهَا ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ ﴿سوره نور آیه 27﴾
اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد به خانه‏هايى كه خانه‏هاى شما نيست داخل مشويد تا اجازه بگيريد و بر اهل آن سلام گوييد اين براى شما بهتر است باشد كه پند گيريد (27)
از این آیات می توان این مطلب را برداشت کرد که چون به جایی وارد شدیم باید سلام کنیم و قبل از آن اجازه بگیریم و اگر کسی به ما سلام کرد حتما باید جواب بدهیم.
سلام کردن تا حدی با اهمییت و کلیدی است که خداوند در قرآن می فرماید: در قیامت اولین کلمع ای که بین من و بندگانم رد و بدل خواهد شد سلام است و از این آیات این مطلب برداشت می شود که سلام یک شیوه الهی است زیرا خداوند اهل سلام است و سلام از صفات خداوند است.
تَحِيَّتُهُمْ يَوْمَ يَلْقَوْنَهُ سَلَامٌ وَأَعَدَّ لَهُمْ أَجْرًا كَرِيمًا ﴿سوره احزاب آیه 44﴾
درودشان روزى كه ديدارشان كنم سلام خواهد بود و براى آنان پاداشى نيكو آماده كرده است (44)
لَا يَسْمَعُونَ فِيهَا لَغْوًا وَلَا تَأْثِيمًا ﴿سوره واقعه آیه 25﴾
در آنجا نه بيهوده‏اى مى‏شنوند و نه [سخنى] گناه‏آلود (25)
إِلَّا قِيلًا سَلَامًا سَلَامًا ﴿ سوره واقعه آیه 26﴾
سخنى جز سلام و درود نيست (26)
و این همه آیات دلیلی بود که پیامبر اکرم (ص) همیشه در سلام کردن از دیگران پیشی می گرفتند و ما اگر مدعی این هستیم که پیرو حضرت محمد (ص) هستیم باید از این اعمالشان الگو بگیریم و فقط به ظاهر و زبانا خود را پیرو آنحضرت نخوانیم.
روایات:
رسول اکرم(ص) فرمودند: عاجزترین مردم کسی است که ازدعا عاجز باشد و بخیل ترین مردم کسی است که در سلام کردن بخل کند.
رسول اکرم(ص) فرمودند: هرکه به ده نفر از مسلمانان برخورد و بر ایشان سلام کند ثواب یک بنده آزاد کردن در نامه اعملش نوشته شود.
در حدیث دیگری امام صادق(ع) از قول خداوند نقل می كند كه: البخیل من بخل بالسّلام
بخیل، كسی است كه از سلام دادن به دیگری بخل ورزد« میزان الحكمه، ری شهری، ج 4، ص 535»
امام صادق (علیه السلام) فرمود:
«من التواضع ان تسلم علی من لقیت»؛
از نشانه های فروتنی این است كه به هر كس بر خوردی، سلام دهی.« خصال صدوق، ص 11»
از حضرت علی (ع) نقل شده که فرمود : سلام هفتاد حسنه دارد که شصت و نه حسنه برای سلام کننده و فقط یک حسنه ، برای پاسخ دهنده است.«بحارالانوار جلد 76 صفحه 11»
امام صادق (ع) می فرماید : « شروع کنندة سلام به خدا و رسولش نزدیک تر است.» (اصول کافی ، ج2)

رسول اکرم (ص) می فرمایند : « نزدیک ترین مردم به خدا و رسولش ، کسی است که با سلام ، گفتارش را آغاز کند.» (اصول کافی ج4)
گفتن ان شاء الله در کارها
وَلَا تَقُولَنَّ لِشَيْءٍ إِنِّي فَاعِلٌ ذَلِكَ غَدًا ﴿سوره کهف آیه 23﴾
و زنهار در مورد چيزى مگوى كه من آن را فردا انجام خواهم داد (23)
إِلَّا أَن يَشَاءَ اللَّهُ وَاذْكُر رَّبَّكَ إِذَا نَسِيتَ وَقُلْ عَسَى أَن يَهْدِيَنِ رَبِّي لِأَقْرَبَ مِنْ هَذَا رَشَدًا ﴿ سوره کهف آیه 24﴾
مگر آنكه خدا بخواهد و چون فراموش كردى پروردگارت را ياد كن و بگو اميد كه پروردگارم مرا به راهى كه نزديكتر از اين به صواب است هدايت كند (24)
از این آیه می توان به این نتیجه رسید که خداوند از ما انتظار دارد در کارهایمان بگوییم اگر خدا بخواهد(ان شاء الله) این کار را انجام خواهم داد.
گفتن ان شاء اله در کارها به کارهایمان رنگ و بوی خدا می بخشد و باعث برکت در کارهایمان می شود.
گفتن اعوذوباالله در آغاز کارها
وَقُل رَّبِّ أَعُوذُ بِكَ مِنْ هَمَزَاتِ الشَّيَاطِينِ ﴿97﴾
و بگو پروردگارا از وسوسه‏هاى شيطانها به تو پناه مى‏برم (97)
وَإِمَّا يَنزَغَنَّكَ مِنَ الشَّيْطَانِ نَزْغٌ فَاسْتَعِذْ بِاللّهِ إِنَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ ﴿سوره اعراف آیه 200﴾
و اگر از شيطان وسوسه‏اى به تو رسد به خدا پناه ب ر زيرا كه او شنواى داناست (200)
إِنَّ الَّذِينَ اتَّقَواْ إِذَا مَسَّهُمْ طَائِفٌ مِّنَ الشَّيْطَانِ تَذَكَّرُواْ فَإِذَا هُم مُّبْصِرُونَ ﴿ سوره اعراف آیه 201﴾
در حقيقت كسانى كه [از خدا] پروا دارند چون وسوسه‏اى از جانب شيطان بديشان رسد [خدا را] به ياد آورند و بناگاه بينا شوند (201)
فَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ ﴿سوره نحل آیه 98﴾
پس چون قرآن مى‏خوانى از شيطان مطرود به خدا پناه بر (98)
إِنَّهُ لَيْسَ لَهُ سُلْطَانٌ عَلَى الَّذِينَ آمَنُواْ وَعَلَى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ ﴿ سوره نحل آیه 99﴾
چرا كه او را بر كسانى كه ايمان آورده‏اند و بر پروردگارشان توكل مى‏كنند تسلطى نيست (99)
از همه این آیات برداشت می شود که باید در کارها به خداوند توکل کنیم و در آغاز کارمان از شر شیطان به خداو ند که تنها یار و یاور بندگانش است پناه ببریم.
در حدیثی آمده است که روزی پیامبر اکرم (ص) از جایی عبور می کرد ناگهان شیطان را دید که لاغر و ضعیف شده از او پرسید چرا به این روز افتاده ای؟ شیطان چواب داد از دست امت تو..پیامبر اکرم (ص) فرمودند مگر امت من با تو چه کرده اند؟ شیطان جواب داد امت تو شش خصیصه دارند که مرا به رنج و زحمت می اندازد...
1-    هر گاه به یکدیگر می رسند سلام می کنند.
2-    در انجام کارها ان شاء الله می گویند و به خدا توکل می کنند.
3-    هر گاه نام شما را می شنوند صلوات می فرستند.
4-    از درگاه الهی طلب اسغفار می کنند.
5-    به هنگام ملاقات یکدیگر با هم مصافحه (دست دادن) می کنند.
6-    در آغاز کارها اعوذوباالله و بسم الله الرحمن الرحیم می گویند.
محکم و استوار صحبت کردن
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَقُولُوا قَوْلًا سَدِيدًا ﴿سوره احزاب آیه 70﴾
اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد از خدا پروا داريد و سخنى محکم و استوار گوييد (70)
خداوند دراین آیه از ما می خواهد که شسته رفته و محکم صحبت کنیم زیرا که جنگ اول بهتر از صلح آخر است.
همیشه و در ابتدای  هر کاری شرایطمان را مطرح کنیم و هر حرفی داریم همان ابتدای کار مطرح کنیم که بعدها دچار مشکلی نشویم.
نکته ای در مورد صحبت کردن خانم ها با مردان نامحرم
يَا نِسَاء النَّبِيِّ لَسْتُنَّ كَأَحَدٍ مِّنَ النِّسَاء إِنِ اتَّقَيْتُنَّ فَلَا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَيَطْمَعَ الَّذِي فِي قَلْبِهِ مَرَضٌ وَقُلْنَ قَوْلًا مَّعْرُوفًا ﴿سوره احزاب آیه 32﴾
اى همسران پيامبر شما مانند هيچ يك از زنان [ديگر] نيستيد اگر سر پروا داريد پس به ناز سخن مگوييد تا آنكه در دلش بيمارى است طمع ورزد و گفتارى شايسته گوييد (32)
خداوند در این آیه خطاب به زنان می فرماید: هرگز نباید با مردان نامحرم به نازکی سخن بگوین زیرا ممکن است مردان نامحرم نسبت به او طمع ورزد.

خدایا ، خدایا...کمکم کن ، زیرا محتاج یاری ات هستم...خدایا هرگز و حتی برای لحظه ای مرا به خودم واگذار نکن...
آمین یا رب العالمین

این مطلب را در شبکه های اجتماعی با دیگران به اشتراک بگذارید