سومین جلسه اسفند 89 «انفاق راهی برای رستگاری»
موضوع: انفاق از دیدگاه قرآن
تو نیکی میکن و در دجله انداز که ایزد در بیابانت دهد باز
انفاق : بخشيدن قسمتي از مال و داراي شخصي خود براي رضاي خداوند جهت برآورد نمودن نياز شخص ديگري كه محتاج مي باشد .
مسکین و فقیر از دیدگاه قرآن:
خداوند در قرآن می فرماید: صدقات خود را به فقیرانی بدهید که واقعا نیازمندند ولی به واسطه خویشتنداری هرگز دست جلوی کسی دراز نمی کنند به طوری که نمی توان از ظاهر آنها به فقر و نیازشان پی برد (صورتشان را با سیلی سرخ می کنند).
لِلْفُقَرَاء الَّذِينَ أُحصِرُواْ فِي سَبِيلِ اللّهِ لاَ يَسْتَطِيعُونَ ضَرْبًا فِي الأَرْضِ يَحْسَبُهُمُ الْجَاهِلُ أَغْنِيَاء مِنَ التَّعَفُّفِ تَعْرِفُهُم بِسِيمَاهُمْ لاَ يَسْأَلُونَ النَّاسَ إِلْحَافًا وَمَا تُنفِقُواْ مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللّهَ بِهِ عَلِيمٌ ﴿ سوره بقره آیه 273﴾
(اين صدقات) براى آن (دسته از) نيازمندانى است كه در راه خدا فروماندهاند، و نمىتوانند (براى تأمين هزينه زندگى) در زمين سفر كنند. از شدّت خويشتندارى، فرد بىاطلاع، آنان را توانگر مىپندارد. آنها را از سيمايشان مىشناسى. با اصرار، (چيزى) از مردم نمىخواهند. و هر مالى (به آنان) انفاق كنيد، قطعاً خدا از آن آگاه است. (273)
در قرآن آیات زیادی در رابطه با انفاق آمده است که نشان دهنده اهمییت والای این امر می باشد که در زیر به بررسی و تفسیر بعضی از آنها می پردازیم.
مَّن ذَا الَّذِي يُقْرِضُ اللّهَ قَرْضًا حَسَنًا فَيُضَاعِفَهُ لَهُ أَضْعَافًا كَثِيرَةً وَاللّهُ يَقْبِضُ وَيَبْسُطُ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ ﴿سوره بقره آیه 245﴾
كيست آن كس كه به [بندگان] خدا وام نيكويى دهد تا [خدا] آن را براى او چند برابر بيفزايد و خداست كه [در معيشت بندگان] تنگى و گشايش پديد مىآورد و به سوى او بازگردانده مىشويد (245)
از این آیه می توان چنین برداشت کرد که انفاق ما باید برای رضای خدا باشد (معامله با خدا) و به گونه ای نباشد که طرف مقابل احساس حقارت کند. در واقع باید با خداوند معامله کنیم و پادشمان را از او بخواهیم.
مَّثَلُ الَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِي سَبِيلِ اللّهِ كَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ فِي كُلِّ سُنبُلَةٍ مِّئَةُ حَبَّةٍ وَاللّهُ يُضَاعِفُ لِمَن يَشَاءُ وَاللّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ ﴿سوره بقره آیه 261﴾
مَثَل (صدقات) كسانى كه اموال خود را در راه خدا انفاق مىكنند همانند دانهاى است كه هفت خوشه بروياند كه در هر خوشهاى صد دانه باشد؛ و خداوند براى هر كس كه بخواهد (آن را) چند برابر مىكند، و خداوند گشايشگر داناست. (261)
از این آیه می توان به این نتیجه رسید که انفاقی که در راه خدا و برای رضای خدا باشد بسیار با ارزش بوده و خداوند به ازای یک دانه ای که انفاق می کنیم هفتصد دانه را در نامه اعمال ما ثبت می کند و این ارزش بالای انفاق را می رساند.
انفاق راهیست برای، از خود خواهی به دگر خواهی رسیدن.
الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ وَيُقِيمُونَ الصَّلاةَ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنفِقُونَ ﴿ سوره بقره آیه 3﴾
آنان كه به غيب ايمان مىآورند و نماز را بر پا مىدارند و از آنچه به ايشان روزى دادهايم انفاق مىكنند (3)
خداوند در این آیه به صراحت اعلام می کند که کیفیت انفاق به میزان و ادازه آن نیست بلکه هر کس به اندازه وسعش و از آنچه روزی اش کرده ایم انفاق کند و این تفکر اشتباه است که پیش خود بگوییم که انفاق هم مخصوص سرمایه داران است! نه اینگونه نیست زیرا خداوند از هر کس به اندازه تواتنش انتظار دارد نه بیشتر.
مهارتها و تکنیک ها در انفاق کردن:
همانگونه که برای رشد و به ثمر رسیدن دانه ای که در زمین می کاریم شرایطی لازم است برای به ثمر رسیدن و مورد قبول واقع شدن انفاق نیز شرایطی وجود دارد.
1- رعایت سلسله مراتب در انفاق
يَسْأَلُونَكَ مَاذَا يُنفِقُونَ قُلْ مَا أَنفَقْتُم مِّنْ خَيْرٍ فَلِلْوَالِدَيْنِ وَالأَقْرَبِينَ وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَابْنِ السَّبِيلِ وَمَا تَفْعَلُواْ مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللّهَ بِهِ عَلِيمٌ ﴿سوره بقره آیه 215﴾
از تو مىپرسند چه چيزى انفاق كنند [و به چه كسى بدهند] بگو هر مالى انفاق كنيد به پدر و مادر و نزديكان و يتيمان و مسكينان و به در راهمانده تعلق دارد و هر گونه نيكى كنيد البته خدا به آن داناست (215)
از این آیه برداشت می شود که انفاق در درجه اول باید به نسبت به پدر و مادر ، در درجه دوم نزدیکان (پدر بزرگ،مادر بزرگ،برادر،خواهر،عمو،دایی و..) در درجه سوم یتیمان ، در درجه چهارم مسکین (کسیکه صورتش را با سیلی سرخ نگه می دارد و حفظ آبرو می کند) در درجه پنجم شامل حال ابن سبیل (در راه مانده) می باشد.
2- معین کردن حق معلوم در انفاق (از دارایی خود مقداری را برای انفاق مشخص کنیم)
وَالَّذِينَ فِي أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ مَّعْلُومٌ ﴿سوره معارج آیه 24﴾
و همانان كه در اموالشان حقى معلوم است (24)
لِّلسَّائِلِ وَالْمَحْرُومِ ﴿ سوره معارج آیه 25﴾
براى سائل و محروم (25)
3- مقابله با وسوسه های شیطان
الشَّيْطَانُ يَعِدُكُمُ الْفَقْرَ وَيَأْمُرُكُم بِالْفَحْشَاء وَاللّهُ يَعِدُكُم مَّغْفِرَةً مِّنْهُ وَفَضْلًا وَاللّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ ﴿سوره بقره آیه 268﴾
شيطان شما را از تهيدستى بيم مىدهد و شما را به زشتى وامىدارد؛ و(لى) خداوند از جانب خود به شما وعده آمرزش و بخشش مىدهد، و خداوند گشايشگر داناست. (268)
الَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِي سَبِيلِ اللّهِ ثُمَّ لاَ يُتْبِعُونَ مَا أَنفَقُواُ مَنًّا وَلاَ أَذًى لَّهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ وَلاَ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلاَ هُمْ يَحْزَنُونَ ﴿سوره بقره آیه 262﴾
كسانى كه اموال خود را در راه خدا انفاق مىكنند، سپس در پى آنچه انفاق كردهاند، منّت و آزارى روا نمىدارند، پاداش آنان برايشان نزد پروردگارشان (محفوظ) است، و بيمى بر آنان نيست و اندوهگين نمىشوند. (262)
4- انفاق از بهترین آنچه که در اختیار داریم
لَن تَنَالُواْ الْبِرَّ حَتَّى تُنفِقُواْ مِمَّا تُحِبُّونَ وَمَا تُنفِقُواْ مِن شَيْءٍ فَإِنَّ اللّهَ بِهِ عَلِيمٌ ﴿سوره آل عمران آیه 92﴾
هرگز به نيكوكارى نخواهيد رسيد تا از آنچه دوست داريد انفاق كنيد و از هر چه انفاق كنيد قطعا خدا بدان داناست (92)
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ أَنفِقُواْ مِن طَيِّبَاتِ مَا كَسَبْتُمْ وَمِمَّا أَخْرَجْنَا لَكُم مِّنَ الأَرْضِ وَلاَ تَيَمَّمُواْ الْخَبِيثَ مِنْهُ تُنفِقُونَ وَلَسْتُم بِآخِذِيهِ إِلاَّ أَن تُغْمِضُواْ فِيهِ وَاعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ غَنِيٌّ حَمِيدٌ ﴿سوره بقره آیه 267﴾
اى كسانى كه ايمان آوردهايد، از چيزهاى پاكيزهاى كه به دست آوردهايد، و از آنچه براى شما از زمين برآوردهايم، انفاق كنيد، و در پى ناپاك آن نرويد كه (از آن) انفاق نماييد، در حالى كه آن را (اگر به خودتان مىدادند) جز با چشمپوشى (و بىميلى) نسبت به آن، نمىگرفتيد، و بدانيد كه خداوند، بىنيازِ ستوده (صفات) است. (267)
از این آیات به خوبی برداشت می شود که در انفاق همواره باید بهترین ها را بخشش کنیم.
5- انفاق پنهانی و حفظ آبروی فقیر
إِن تُبْدُواْ الصَّدَقَاتِ فَنِعِمَّا هِيَ وَإِن تُخْفُوهَا وَتُؤْتُوهَا الْفُقَرَاء فَهُوَ خَيْرٌ لُّكُمْ وَيُكَفِّرُ عَنكُم مِّن سَيِّئَاتِكُمْ وَاللّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ ﴿سوره بقره آیه 271﴾
اگر صدقهها را آشكار كنيد، اين، كار خوبى است، و اگر آن را پنهان داريد و به مستمندان بدهيد، اين براى شما بهتر است؛ و بخشى از گناهانتان را مىزدايد، و خداوند به آنچه انجام مىدهيد آگاه است. (271)
عواملی که باعث باطل شدن انفاق می شود:
1- منت گذاشتن به فقیر
2- اذیت و آزار فقیر
3- ریا در انفاق
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ لاَ تُبْطِلُواْ صَدَقَاتِكُم بِالْمَنِّ وَالأذَى كَالَّذِي يُنفِقُ مَالَهُ رِئَاء النَّاسِ وَلاَ يُؤْمِنُ بِاللّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ صَفْوَانٍ عَلَيْهِ تُرَابٌ فَأَصَابَهُ وَابِلٌ فَتَرَكَهُ صَلْدًا لاَّ يَقْدِرُونَ عَلَى شَيْءٍ مِّمَّا كَسَبُواْ وَاللّهُ لاَ يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ ﴿سوره بقره آیه 264﴾
اى كسانى كه ايمان آوردهايد، صدقههاى خود را با منّت و آزار، باطل مكنيد، مانند كسى كه مالش را براى خودنمايى به مردم، انفاق مىكند و به خدا و روز بازپسين ايمان ندارد. پس مَثَل او همچون مَثَل سنگ خارايى است كه بر روى آن، خاكى (نشسته) است، و رگبارى به آن رسيده و آن (سنگ) را سخت و صاف بر جاى نهاده است. آنان (=رياكاران) نيز از آنچه به دست آوردهاند، بهرهاى نمىبرند؛ و خداوند، گروه كافران را هدايت نمىكند. (264)
احادیث و روایات:
پیامبر اکرم (ص) فرمودند: اَلصَّدَقةُ تَمنَعُ مِيتَةَ السَّوءِ
صدقه دادن ، از مرگِ بد باز مىدارد « ثواب الأعمال ، ص 140»
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: إنَّ الصَّدَقَة َلتُطفِئُ غَضَبَ الرَّبِّ
صدقه، خشم پروردگار را فرو می‌نشاند. « کنزالعمال، ح161143 »
امام علي عليه السلام مي فرمايد: همانا شخص نيازمند كه به تو روي آورده فرستاده خداست ،كسي كه از ياري او دريغ كند ،از خدا دريغ كرده و آن كس كه به او بخشش كند به خدا بخشيده است. «نهج البلاغه ص 702 –حكمت 304»
امام علي عليه السلام مي فرمايد:بخشنده باش اما زياده روي نكن ،در زندگي حسابگر باش اما سخت گير نباش. «نهج البلاغه ص 678 حكمت 232»
امام علي عليه السلام مي فرمايد: آن كس كه با دست كوتاه ببخشداز دستي بلند پاداش گيرد. «نهج البلاغه ص 636 حكمت 67»
امام كاظم علیه السلام می فرماید: إیّاكَ أن تَمنَعَ فی طاعَةِ اللَّهِ ، فتُنفِقَ مِثلَیهِ فی مَعصیَةِ اللَّهِ؛ از خرج كردن در راه طاعت خدا دریغ مكن كه (لاجرم) دو چندان آن را در راه معصیت خدا خرج خواهى كرد.
آياتي كه در طول هفته بايد مطالعه كنيم
پنجشنبه: سوره الحدید آيات 8 تا 16 (صفحه 774)
جمعه: سوره البقره آيات 261 تا 266 (صفحه 60)
شنبه: سوره البقره آيات 267 تا 272 (صفحه 62)
يكشنبه: سوره البقره آيات 273 تا 281 (صفحه 63)
دوشنبه: سوره البقره آيات 214 تا 219 (صفحه 46)
سه شنبه: سوره الاسراء آيات 26 تا 39 (صفحه 401)
چهارشنبه: سوره المعارج آيات 19 تا 44 (صفحه 822)
ثواب قرائت هديه نثار روح مطهر حضرت زینب کبری (س)
این مطلب را در شبکه های اجتماعی با دیگران به اشتراک بگذارید
