آزمایش الهی/ جلسه 6 اردیبهشت 91

أَحَسِبَ النَّاسُ أَن يُتْرَكُوا أَن يَقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لَا يُفْتَنُونَ﴿۲﴾ وَلَقَدْ فَتَنَّا الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ فَلَيَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِينَ صَدَقُوا وَلَيَعْلَمَنَّ الْكَاذِبِينَ﴿۳﴾

  (سوره عنکبوت آیات 2 و 3)

آیا مردم چنین پنداشتند که بصرف اینکه گفتند ما ایمان (بخدا) آورده ایم رهاشان کنند و (بر این دعوی) هیچ امتحانشان نکنن(2) و ما اممی پیش از اینان بودند به امتحان و آزمایش آوردیم تا خدا ، دروغگویان را از راستگویان کاملاً معلوم کند(3)

یکی از سنتهای قطعی خداوند در قبال آزمایش است و خداوند تمام مردم حتی پیامبران را نیز مورد امتحان قرار می دهد.

اما آزمایش های خداوند برای رفع ابهام خودش نیست، چرا که خداوند به وضع ایمانی بندگانش کاملاً آگاهی دارد و برای علم و آگاهی خود دست به این کار نمی زند. بلکه در انتهای هر آزمون مشخص می‌شود که چه کسانی در عمل خدا پرستند و چه کسانی فقط بر روی زبان ....!
یعنی در آزمایش الهی ارزش و هویت درونی هر فرد نمایان می شود . چون ایمان به خداوند یکتا داشتن فقط به زبان آوردن نام ایمان بر زبان و شعار دادن نیست ، بلکه ایمان هر فرد را در اطاعت و تسلیم بودن او در عمل باید جستجو کرد.

«  به عمل کار برآید به سخنرانی نیست »

خداوند در این سنت قطعی، بندگانی که به حقیقت ایمان آورده و دستوراتش را با قوت و ایمان پیروی می‌کنند را از کسانی که ایمانشان قلبی نیست و فقط در حد یک ادعاست جدا می کند. و بر اساس این جدا سازی عادلانه در دنیا و آخرت به بندگانشش رتبه و پاداش می دهد.
ضمن اینکه وجود آزمایش برای ما ضروری ست، چون آزمایش باعث می شود ما به ایرادها و نقایِصمان پی ببریم و در نتیجه ی این آگاهی می توانیم با برطرف کردن آن نقص ها رشدی معنوی داشته باشیم.
در واقع یکی دیگر از دلایل آزمایش ما توسط خداوند شناخت نقص ها و شکوفایی استعداد ها و پرورش انسانهاست.

امام علی (علیه السلام ) می فرمایند : خداوند متعال درون مردمان را آشکار ساخت نه این که از رازهای نهفته و درونهای پوشیده ی شان آگاه نبود بلکه تا آنان را بیازماید که کدام یک بهتر عمل می کنند تا آنگاه نعمت پاداش کارهای نیک باشد و عذاب ، کیفر کارهای بد.

پند بگیریم: زيد برادر امام رضا عليه السلام در مدينه قيام كرد، خانه هاى گروهى را آتش ‍ زد و تعدادى را كشت. به اين جهت او را زيد النار (زيد آتش افروز) مى گفتند.

ماءمون افرادى را فرستاد او را گرفتند و نزد وى آوردند. ماءمون (به خاطر برادرش امام رضا از تقصيراتش گذشت ) و دستور داد او را نزد برادرش ، امام رضا ببريد.

حسن پسر موسى مى گويد: در خراسان در مجلس حضرت رضا عليه السلام بودم ، زيد هم در آن مجلس ‍ بود، امام كه مشغول صحبت شد، زيد بى اعتناء به سخنان امام متوجه عده اى از افراد مجلس شد و گفت: ما چنين و چنانيم و به خويشتن مى باليد.

امام رضا عليه السلام سخنان زيد را شنيد و فرمود:اى زيد! گفتار نادان های كوفه تو را گول زده و مغرور كرده است كه مى گويند:خداوند به خاطر پاكدامنى فاطمه (س) فرزندان او را به آتش جهنم حرام كرد.

به خدا سوگند! اين مقام ، مخصوص (حسن و حسين ) و فرزندان بلاواسطه فاطمه زهرا (س) است.آيا ممكن است پدرت امام موسى بن جعفر بندگى كند، روزها روزه بگيرد و شبها را به عبادت بگذراند و تو معصيت خدا را بكنى فرداى قيامت هر دو داخل بهشت شويد؟اگر چنين باشد، مقام تو در پيش خداوند بالاتر از امام موسى بن جعفر خواهد بود. زيرا پدرت با زحمت بهشت رفته اما تو بدون زحمت داخل بهشت شده اى.در صورتى كه حضرت على بن الحسين مى فرمايد:

لمحسننا كفلان من الاجر و لمسيئنا ضعفان من العذاب
اجر نيكوكاران ما خاندان ، دو برابر و عذاب گنهكاران ما، نيز دو برابر خواهد بود.

زيد گفت: من برادر و پسر شما هستم و به خاطر شما من هم وارد بهشت مى شوم. امام عليه السلام فرمود:آرى ! تو آن وقت مى توانى برادر من باشى كه از خدا اطاعت كنى.

سپس فرمود: پسر نوح مادامى كه معصيت نكرده بود از خاندان او بود، ولى هنگامى كه گناه كرد، خداوند او را از خاندان نوح به شمار نياورد و در پاسخ درخواست حضرت نوح عليه السلام (كه نجات فرزندش را از غرق شدن در آب از او مى خواست)  فرمود: انه ليس من اهلك او از خاندان شما نيست او متمرد و معصيت كار است.

داستانی از حکمت خدا و آزمایش الهی:

ثعلبه انصارى خدمت پيغمبر صلى الله عليه و آله آمد و گفت: اى رسول گرامى! از خداوند بخواه ثروتى به من عطا نمايد. حضرت فرمود:اى ثعلبه ! قانع باش ! مال كمى كه شكر آن را بجا آورى ، بهتر است از ثروت زياد كه نتوانى شكر آن را بجاى آورى. ثعلبه رفت. چند روز بعد آمد و تقاضاى خود را تكرار كرد.

اين دفعه رسول خدا صلى الله عليه و آله به او فرمود: اى ثعلبه ! مگر من الگو و سرمشق تو نيستم ؟ نمى‌خواهى همانند پيامبر خدا باشى ؟ سوگند به خدا! اگر بخواهم كوه هاى زمين برايم طلا و نقره شده و با من سير كنند، مى توانم ولى به طورى كه مى بينى من به آنچه خداوند مقدر كرده راضى هستم.

ثعلبه رفت و بار ديگر آمد و گفت: يا رسول الله ! دعا كن ! خداوند ثروتى به من بدهد، حق خدا و فقرا و نزديكان و همه را خواهم داد.

حضرت ديد ثعلبه دست بردار نيست گفت:  خدايا! به ثعلبه ثروتى مرحمت فرما !

بعد از دعاى پيغمبر صلى الله عليه و آله ثعلبه گوسفندى خريد، گوسفند به سرعت رو به افزايش گذاشت تا جايى كه شهر مدينه بر او تنگ شد. ديگر نتوانست در شهر بماند و به كنار مدينه رفت.

ثعلبه قبلا تمام نمازهايش را در مسجد پشت سر پيغمبر صلى الله عليه و آله مى خواند، اما رفته رفته گوسفندانش آن قدر زياد شدند كه نتوانست در نماز جماعت شركت كند و از فضيلت نماز جماعت پيغمبر صلى الله عليه و آله محروم ماند. فقط روزهاى جمعه به مدينه مى آمد و نماز جمعه را پشت سر حضرت مى خواند. تدريجا گرفتارى دنيا زيادتر شد و روز به روز بر ثروت او افزوده مى گشت ، به طورى كه نتوانست در كنار مدينه نيز بماند. ناگزير به بيابان دور دست مدينه رفت و فرصت نماز جمعه را هم از دست داد و به طور كلى رابطه اش با مدينه بريده شد.

پيغمبر خدا صلى الله عليه و آله كسى را فرستاد زكات اموال ثعلبه را بگيرد. ماءمور فرمان پيامبر صلى الله عليه و آله را به ثعلبه ابلاغ كرد و از او خواست زكات اموالش را بپردازد. ثعلبه  زكات اموالش را نداد و گفت: اين ، همان جزيه يا شبيه جزيه است كه از يهود و نصارا مى گيرند. مگر ما كافر هستيم ؟

ماءمور برگشت و جريان ثعلبه را به عرض پيامبر صلى الله عليه و آله رساند. رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: واى بر ثعلبه ! واى بر ثعلبه !

فورا آيه اى نازل شد. بعضى از آنان با خدا پيمان بستند، اگر خدا از كرم خود به ما مالى عنايت كند، حتما صدقه و زكات داده از نيكوكاران خواهيم شد، ولى همين كه از لطف خويش به ايشان عطا كرد، بخل ورزيدند و از دين اعراض نمودند. به خاطر اين پيمان شكنى و دروغ گويى نفاق در قلب آنان تا روز قيامت جايگزين شد ثعلبه نتوانست از عهده آزمايش بر آيد، دنيا را با بدبختى وداع نمود.

 

مسلمانان بايد بكوشند تا فرهنگ قرآن و اهل بيت پيغمبر در جامعه زنده گردد. جز تقوا به هيچكدام از وسايل مادى و خرافى امتياز ندهند.

* امام على عليه السلام : دانشگاه علوم حدیث قم
خداوند متعال درون مردمان را آشكار ساخت نه اين كه از رازهاى نهفته و درونهاى پوشيده‏شان آگاه نبود بلكه تا آنان را بيازمايد كه كدام يك بهتر عمل مى‏كنند . تا آن گاه ثواب ، پاداش (كار نيك) باشد و عقاب ، كيفر كار بد.

* پيامبر خدا صلى الله عليه وآله : دانشگاه علوم حدیث قم
هرگاه خدا بنده‏اى را دوست بدارد امتحانش می کند ؛ اگر صبر كرد او را انتخاب مى‏كند و اگر خرسند بود او را براى خود بر مى‏گزيند.

* امام كاظم عليه السلام : دانشگاه علوم حدیث قم
مؤمن به دو پله ترازو مى‏ماند كه هر چه بر ايمان او افزوده شود بلايش فزونى مى‏گيرد تا با دامنى پاك از گناه خداوند عزّ و جل را ديدار كند.

* امام على عليه السلام : دانشگاه علوم حدیث قم
 خداوند هيچ كس را به چيزى همچون مهلت دادن به او نيازموده‏است.

* رسول اكرم صلى الله عليه و آله : بحارالأنوار، ج68، ص156، ح71
كسى كه سه خصلت در او باشد خداوند خير دنيا و آخرت را براى او فراهم مى كند: خشنودى به مقدّرات، صبر در بلا و دعا در سختى و راحتى.

* امام علی علیه السلام: جهادالنفس، ح252
کسی که صبر وی را نجات نبخشد، جزع و بی تابی وی را از پای در می آورد.

حضرت عیسی (ع) و شیطان
ابليس بر حضرت عيسي (ع) آشكار شد و گفت:
تو نبودي كه مي گفتي جز آنچه خدا مقررت كرده است بر تو نرسد؟ فرمود بلي.
گفت: پس خويشتن را از قله اين كوه فرو انداز اگر مقررت باشد كه به سلامت ماني.
فرمود: خداوند را رسد كه بندگان را آزمايد نه بندگان را كه خداوند را آزمايند...

 آیات مرتبط با موضوع آزمایش الهی

1 : سـوره محمد آیـات  29 تا 38 ( صفحه  729 )
2 : سـوره ص آیـات  21 تا 28  ( صفحه 647 )
3 : سـوره البقره آیـات 124 تا 133  (صفحه 26 )
4 : سـوره البقره آیـات 150 تا 157 ( صفحه  32 )
5 : سـوره توبه آیـات  124 تا 129 ( صفحه 287 )
6 : سـوره عنکبوت آیـات  1 تا  9 ( صفحه 563)
7 : سـوره توبه آیـات  16 تا 22 ( صفحه 263 )