چهارمين جلسه آذر 90 « روشهاي درك تكاليف در قرآن »

کِتابٌ اَنزَلناهُ اِلَیکَ مُبارَکٌ لِیُدَّبَّرُ و اایاتِه وَ لِیَتَذَکَّرَ اوُلوُاالَالبابِ :

کتابی مبارک و عظیم الشانست که بر تو نازل کردیم تا امت در آیاتش تفکر کنند و صاحبان مقام عقل متذکر حقایق آن شوند

قرآن کتابی پر محتوا ، با برکت و پند آموز است که سر چشمه آن علم بینهایت خداوند است. هدف از نزول قرآن خروج انسان از ظلمت (گمراهی و گناه) و رسیدن به نور (آگاهی و رستگاری) است. امّا این مهم میسر نمی شود مگر اینکه در آیات این کتاب تدبّر کنیم، چون این کتاب پر برکت برای نجات بشر نازل شده نه برای تبرک جستن به ظاهر آن. ثمره تدبّر و تفکر در آیات قرآن آگاه شدن از تکالیفی است که از سوی خداوند بر ما سپرده شده است و آگاهی و عمل به این دستورات مساوی است با رستگاری.

 

اللّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُواْ يُخْرِجُهُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّوُرِ وَالَّذِينَ كَفَرُواْ أَوْلِيَآؤُهُمُ الطَّاغُوتُ يُخْرِجُونَهُم مِّنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُمَاتِ أُوْلَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ ﴿۲۵۷﴾ خداوند، ولي و سرپرست كساني است كه ايمان آورده‏اند، آنها را از ظلمتها، به سوي نور بيرون مي‏برد. (اما) كساني كه كافر شدند، اولياي آنها طاغوتها هستند، كه آنها را از نور، به سوي ظلمتها بيرون مي‏برند، آنها اهل آتش اند و هميشه در آن خواهند ماند.

 

براي راه پيدا كرد از ظلمت (ظلمت بسيار) به نور (نور فقط يك منبع) بايد راه كارهاي خدا را بشناسيم و از مسير او پيروي كنيم وگرنه درحال پيروي از شيطان هستيم.

در ادامه جلسه گذشته كه اهميت تكاليف را بررسي كرديم در اين جلسه قصد آشنايي با روشهاي شناسايي تكاليف بكمك قرآن را داريم.

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اسْتَعِينُواْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلاَةِ إِنَّ اللّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ ﴿۱۵۳﴾ اي افراد با ايمان از صبر (و استقامت) و نماز (در برابر حوادث سخت زندگي) كمك بگيريد (زيرا) خداوند با صابران است

روش شناسايي اينكه يك خودرو مربوط به كدام شهر مي‌باشد چيست؟ عدد سمت راست پلاك خودرو...

تكاليف و خواسته هاي خداوند نيز داراي شناسه‌هايي مي‌باشد.

مـهـارتـهـا و تـکـنـیـکـهـا شناخت تكاليف از طريق قرآن:

 

اما خداوند برای آگاه شدن ما از تکالیف و وظایفمان یک سری نشانه و علامت ویژه در قرآن قرار داده که شناخت این نشانه ها و علامت ها باعث می شود که ما در موقع تدبّر در آیات قرآن به آسانی متوجه تکلیفی که خداوند بر ما سپرده،  بشویم. از جمله این علامت ها:
1 . آیاتی که با جمله یا اَیُّها الَّذینَ اَمَنُو شروع می شود .

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا يَسْخَرْ قَومٌ مِّن قَوْمٍ عَسَى أَن يَكُونُوا خَيْرًا مِّنْهُمْ وَلَا نِسَاء مِّن نِّسَاء عَسَى أَن يَكُنَّ خَيْرًا مِّنْهُنَّ وَلَا تَلْمِزُوا أَنفُسَكُمْ وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ بِئْسَ الاِسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِيمَانِ وَمَن لَّمْ يَتُبْ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ ﴿۱۱﴾ اي كساني كه ايمان آورده‏ايد نبايد گروهي از مردان شما گروه ديگر را استهزا كنند، شايد آنها از اينها بهتر باشند، و نه زناني از زنان ديگر شايد آنان بهتر از اينان باشند، و يكديگر را مورد طعن و عيبجوئي قرار ندهيد، و با القاب زشت و ناپسند ياد نكنيد، بسيار بد است كه بر كسي بعد از ايمان نام كفر بگذاريد، و آنها كه توبه نكنند ظالم و ستمگرند.

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِن جَاءكُمْ فَاسِقٌ بِنَبَأٍ فَتَبَيَّنُوا أَن تُصِيبُوا قَوْمًا بِجَهَالَةٍ فَتُصْبِحُوا عَلَى مَا فَعَلْتُمْ نَادِمِينَ ﴿۶﴾ اي كساني كه ايمان آورده‏ايد اگر شخص فاسقي خبري براي شما بياورد درباره آن تحقيق كنيد، مبادا به گروهي از روي ناداني آسيب برسانيد، و از كرده خود پشيمان شويد.

يكي از ابزارهاي شيطان شايعه پراكني و تهمت زني و دروغ گويي است.

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَيْسِرُ وَالأَنصَابُ وَالأَزْلاَمُ رِجْسٌ مِّنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ ﴿۹۰﴾ اي كساني كه ايمان آورده‏ايد شراب و قمار و بتها و از لام (كه يكنوع بخت آزمائي بوده) پليدند و از عمل شيطانند از آنها دوري كنيد تا رستگار شويد.

2 . آیاتی که با جمله اِنَّ اللهَ یُحبُ و اِنَّ اللهَ لا یُحِبُ شروع می شود.

وَأَنفِقُواْ فِي سَبِيلِ اللّهِ وَلاَ تُلْقُواْ بِأَيْدِيكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ وَأَحْسِنُوَاْ إِنَّ اللّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ ﴿۱۹۵﴾ و در راه خدا، انفاق كنيد! و (با ترك انفاق)، خود را به دست خود، به هلاكت نيفكنيد! و نيكي كنيد! كه خداوند، نيكوكاران را دوست مي‏دارد.

بَلَى مَنْ أَوْفَى بِعَهْدِهِ وَاتَّقَى فَإِنَّ اللّهَ يُحِبُّ الْمُتَّقِينَ ﴿۷۶﴾ آري، كسي كه به پيمان خود وفا كند و پرهيزگاري پيشه نمايد، (خدا او را دوست مي‏دارد، زيرا) خداوند پرهيزكاران را دوست دارد.

بايد به كمك آيات تعريف متقين را پيدا كنيم و متوجه بشويم كه اين پرهيزكاران كه خدا آنهارا دوست دارد چه خصوصياتي دارند.

لاَّ يُحِبُّ اللّهُ الْجَهْرَ بِالسُّوَءِ مِنَ الْقَوْلِ إِلاَّ مَن ظُلِمَ وَكَانَ اللّهُ سَمِيعًا عَلِيمًا ﴿۱۴۸﴾ خداوند دوست ندارد كسي با سخنان خود بديها را اظهار كند مگر آن كسي كه مورد ستم واقع شده باشد، خداوند شنوا و دانا است.

وَاعْبُدُواْ اللّهَ وَلاَ تُشْرِكُواْ بِهِ شَيْئًا وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَبِذِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَالْجَارِ ذِي الْقُرْبَى وَالْجَارِ الْجُنُبِ وَالصَّاحِبِ بِالجَنبِ وَابْنِ السَّبِيلِ وَمَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ إِنَّ اللّهَ لاَ يُحِبُّ مَن كَانَ مُخْتَالًا فَخُورًا﴿۳۶﴾ و خدا را بپرستيد! و هيچ چيز را شريك او قرار ندهيد! و به پدر و مادر، نيكي كنيد؛ و همچنين به خويشاوندان و يتيمان و مسكينان، و همسايه نزديك، و همسايه دور، و دوست و همنشين و واماندگان در سفر و بردگاني كه مالك آنها هستيد، زيرا خداوند، كسي را كه متكبر و فخرفروش است، (و از اداي حقوق ديگران سرباز مي‏زند،) دوست نمي‏دارد.

3. آياتي كه خداوند از پيامبري تعريف ميكند. پيامبران الگوهاي قرآن.

وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ إِسْمَاعِيلَ إِنَّهُ كَانَ صَادِقَ الْوَعْدِ وَكَانَ رَسُولًا نَّبِيًّا﴿سوره مريم آيه ۵۴﴾ وَكَانَ يَأْمُرُ أَهْلَهُ بِالصَّلَاةِ وَالزَّكَاةِ وَكَانَ عِندَ رَبِّهِ مَرْضِيًّا﴿سوره مريم آيه ۵۵﴾ در كتاب آسماني خود از اسماعيل ياد كن كه او در وعده‏هايش صادق و رسول و پيامبر بزرگي بود. او همواره خانواده خود را به نماز و زكات دعوت مي‏كرد و همواره مورد رضايت پروردگارش بود.

وَوَهَبْنَا لِدَاوُودَ سُلَيْمَانَ نِعْمَ الْعَبْدُ إِنَّهُ أَوَّابٌ ﴿سوره ص آيه ۳۰﴾ ما سليمان را به داود بخشيديم، چه بنده خوبي ؟ چرا كه همواره به سوي خدا بازگشت مي‏كرد (و به ياد او بود).

4 . آیاتی که با قسم شروع می شود (قسم نشانه ی جدی بودن و پر اهمیت بودن دستورات است) .

سوره يس آيات 1 تا 4  بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

يس. سوگند به قرآن حكيم. كه تو قطعا از رسولان (خداوند) هستي. بر طريقي مستقيم.

آيه 1 سوره فجر بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

به سپيده دم سوگند.

عظمت سپيده دم و سحرگاه در چيست كه خداوند عظمتي را براي آن قائل شده كه بر آن قسم ياد كرده.

وَبِالْأَسْحَارِ هُمْ يَسْتَغْفِرُونَ ﴿سوره ذاريات آيه ۱۸﴾ و در سحرگاهان استغفار مي‏كردند.

ارزش بالاي عبادت و استغفار در هنگام سحر بسيار بالاست.

5. آیاتی که در آن قصص قـرآن گنجانده شده است که معمولاً بـا جمله (هَل اتئک نَبَوا یا هَل اتئک حَدیث) شروع می شود .

إِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَائِكَةِ إِنِّي خَالِقٌ بَشَرًا مِن طِينٍ﴿سوره ص آيه ۷۱﴾ به خاطر بياور هنگامي را كه پروردگارت به ملائكه گفت: من بشري را از گل مي‏آفرينم.

بررسي علت سجده نكردن و رانده شدن او از درگاه خدا مي‌تواند بسيار اثربخش باشد.

6 . آیاتی که خداوند در آن از مثل استفاده کرده که معمولاً با جمله (ضَرَبَ اللهُ یا مَثَلُ الَّذینَ) شروع می شود. (رسالت مثال تبدیل کردن معقولات به محسوسات می باشد).

مَّثَلُ الَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِي سَبِيلِ اللّهِ كَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ فِي كُلِّ سُنبُلَةٍ مِّئَةُ حَبَّةٍ وَاللّهُ يُضَاعِفُ لِمَن يَشَاءُ وَاللّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ ﴿۲۶۱﴾ كساني كه اموال خود را در راه خدا انفاق مي‏كنند، همانند بذري هستند كه هفت خوشه بروياند، كه در هر خوشه، يكصد دانه باشد، و خداوند آن را براي هر كس بخواهد (و شايستگي داشته باشد)، دو يا چند برابر مي‏كند، و خدا (از نظر قدرت و رحمت،) وسيع، و (به همه چيز) داناست.

رجوع شود به جلسه انفاق

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيرًا مِّنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا يَغْتَب بَّعْضُكُم بَعْضًا أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَن يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتًا فَكَرِهْتُمُوهُ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَّحِيمٌ ﴿سوره الحجرات آيه ۱۲﴾اي كساني كه ايمان آورده‏ايد! از بسياري از گمانها بپرهيزيد، چرا كه بعضي از گمانها گناه است، و هرگز (در كار ديگران) تجسس نكنيد، و هيچيك از شما ديگري را غيبت نكند، آيا كسي از شما دوست دارد كه گوشت برادر مرده خود را بخورد؟ (به يقين) همه شما از اين امر كراهت داريد، تقواي الهي پيشه كنيد كه خداوند توبه پذير و مهربان است.

رجوع شود به جلسه غيبت

*مردی خدمت پیامبر اکرم ( ص ) آمد و عرض کرد : از آنچه خدا به شما تعلیم داده به من بیاموز . پیامبر او را به مردی از یارانش سپردند تا قرآن را به او تعلیم کند و او سوره زلزال را تا آخر به او تعلیم داد . آن مرد از جا برخواست و گفت : کافی است مرا همان آیه . پیامبر ( ص ) فرمودند : او را به حال بگذار که مردِ فقیهی شد و طبق روایتی فرمودند او فقیه شد و برگشت .

حرف آخر از كلام خدا به تك تك ما:

وَلَقَدْ ضَرَبْنَا لِلنَّاسِ فِي هَذَا الْقُرْآنِ مِن كُلِّ مَثَلٍ لَّعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ ﴿سوره زمر آيه ۲۷﴾ ما براي مردم در اين قرآن از هر نوع مثلي زديم، شايد متذكر شوند.

 

امام علی ( ع ) می فرمایند : ( نهج البلاغه خطبه 167 )
خدای تعالی کتابی راهنما فرستاد و در آن خوب و بد را روشن ساخت . پس راه خوبی را بیاموزید و پیشی گیرید تا هدایت شوید و از راه بدی دوری جوئید تا به مقصد برسید .

* حضرت محمد  ( ص ) : کنزل العمال ج 2 ص 291
فرزندم از خواندن قرآن غافل مباش ، زیرا که قرآن دل را زنده می کند و از فحشا و زشتی و ستم باز می دارد .

* پـیـامـبـر اکـرم ( ص ) : کنزل العامل ج 1 ص 531
بدانید هر کس قرآن را بیاموزد و به دیگران آموزش دهد و به آنچه در قرآن است عمل کند ، من جلودار و راهنمای او به سوی بهشت هستم .

* پـیـامـبـر اکـرم ( ص ) : کافی ج 2 ص 610
خانه ای که در آن قرآن فراوان خوانده شود ، خیر آن بسیار گردد و به اهل آن وسعت داده شود و برای آسمانیان بدرخشد ، چنانکه ستارگان آسمان برای زمینیان می درخشند .

* امـام عـلـی ( ع ) : نهج البلاغه خطبه 155
بر شما باد رجوع به کتاب خدا ( قرآن ) ... کسی که به آن عمل کند از همه پیشی گیرد .

* امـام عـلـی ( ع ): نهج البلاغه خطبه 18
به راستی که قرآن ظاهرش زیباست و باطنش عمیق ، عجایبش پایان ندارد ، اسرار نهفته آن پایان نمی پذیرد و تاریکی های جهل جز به وسیله آن رفع نخواهد شد .

* امام صادق ( ع ) : محاسن ج 1
هر کس حقیقت را از طریق قرآن نشناسد ،  از فتنه ها  بر کنار نمی ماند .

* امـام عـلـی ( ع ) : نهج البلاغه خطبه 110
قرآن را بیاموزید که آن بهترین سخن است و در آن دانا و فقیه شوید ، که آن بهار دلهاست .

* امـام عـلـی ( ع ) : نهج البلاغه خطبه 167
خدای تعالی کتابی راهنما فرستاد و در آن خوب و بد را روشن ساخت . پس راه خوبی را پیش گیرید تا هدایت شوید و از راه بدی دوری جوئید تا به مقصد برسید .