دومين جلسه دي 90 « مراحل تزكيه نفس »

مراحل تزکیه :

1.توبه نصوح 2.مراقبه 3.مشارطه 4.محاسبه

قَدْ اَفْلَحَ مَنْ تَ‍‍‍زَكّي
به راستي كه رستگار شد آن كس كه تزكيه نفس كرد             « سوره اعلي آیه14»

در ادامه جلسه قبل، تزكيه نفس نقشي بسيار كليدي در رستگاري انسان ايفا مي كند به طوري كه خداوند در قرآن بار ها بر اهميت و ارزش تزكيه ي نفس اشاره كرده است و رستگاري قطعي را براي كساني مي داند كه اهل تزكيه كردن نفس خود مي باشند . . . ! اما تزكيه خود به خود حاصل نمي شود بلكه داراي مراحلي است كه بايد سراغ آن برويم  .

مهارتها و تکنیک ها ، مراحل تزكيه نفس:

مرحله اول : توبه نصوح :

براي تزكيه ابتدا نياز به يك توبه ي نصوح داريم .


يا اَيُّهاَالَّذينَ امَنوا تُوبُوا اِليَ الله تَوبَةً نَّصُوحاَاي كساني كه ايمان آورده ايد ، به درگاه خدا توبه كنيد ، توبه اي نصوح (سوره تحريم آيه 8)

توبه نصوح يعني توبه اي كه در آن تصميم قطعي به بازگشت باشد ؛ توبه اي محكم و خالصانه ، نه بيان كردن چند كلمه بر زبان ...!
چنانچه حضرت علي (عليه السلام) در نهج البلاغه مي فرمايد : توبه ي واقعي يعني اول : پشيماني از گذشته ؛ دوم : تصميم بر ترك هميشگي گناه ؛ سوم : اينكه حقي را كه از مردم ضايع كرده اي به آنان بازگرداني به طوري كه هنگام ملاقات پروردگارت حقي بر گردن تو نباشد ؛ چهارم آن كه : هر واجبي را كه ترك كرده اي به جاي آوري ؛ پنجم آن كه : گوشتهايي كه بر اثر اعمال حرام بر بدنت رشد كرده با اندوه بر گناه آب كني تا چيزي از آن باقي نماند و ششم آن كه : به همان اندازه اي كه شيريني معصيت را چشيده اي سختي و ملامت آن را نيز بچشي . پس از انجام اين مراحل بگو استغفر الله ...!
نكته : يكي از مهمترين قسمتهاي توبه ي نصوح بازگرداندن حقوقي است كه از مردم ضايع كرده ايم،  يعني بايد حق الناس را كاملاً محاسبه كرده و آن را پرداخت كنيم ، اين كار از اين حديث نشأت مي گيرد:

(حاسِبو قَبلَ اَنتَ حاسِبو : به حساب خود رسيدگي كنيد قبل از اينكه به حساب شما رسيدگي شود . . . )

 

اما هرچه قدر در جبران حق الناس تلاش كنيد ممكن است قسمتي از آن را به دست نياوريد و يا ممكن است به كساني ضربه ي مالي ، روحي يا عاطفي و يا آبرويي زده باشيد و از آن بي اطلاع باشيد ؛ براي جبران اين موضوع روشي در فقه وجود دارد كه به آن رَدِ مَظالِم مي گويند كه در دين ما جزء واجبات محسوب مي شود .

 
(يادمان باشد مؤمنان واقعي در فكر ريزش و كاهش بدي ها و رويش و جهش خوبي هاي خود هستند  )

مهارت ها و تكنيك ها ( روش رَدِ مَظالِم ) :

 اِنَّ الحَسَناتِ يُذهِبنَ السَيِّئات : به درستي كه كارهاي خوب شما كارهاي بد شما را از بين مي برد . (سوره هود آيه 114 )

هميشه يكي از راهكارهايي كه ذكر شده را انجام دهيد و ثواب آن را براي كساني كه حقي از آنان بر گردن شماست و شما مطلع نيستيد وقف كنيد :

1 . نمازهای مستحبی 2 . تلاوت قرآن  3. نماز شب 4 . زیارت عتبات 5 . انفاق و صدقه 6 . روزه مستحبی 7. ذکر های پر فضیلت 8 . امر به معروف و نهی از منکر9 . وقفیات  و هرکار خیر مستحبی را مي توان رَدِ مَظالِم كرد .

نكته مهم : براي اينكه رَدِ مَظالِم در زندگي شما جرياني دائمي  و پايدار داشته باشد و زندگي روزمره باعث فراموش كردن اين موضوع مهم نشود ، حتماً اعمالي را كه رَدِ مَظالِم مي كنيد بعد از انجام دادن مكتوب كنيد .

شيوه ي مكتوب كردن رَدِ مَظالِم به صورت زير مي باشد:

 حمد و ستايش مخصوص توست اي خداي رحمان كه ما را به راه راست هدايت كردي ، كه اگر هدايت تو شامل حال ما نمي شد در گمراهي مي مانديم .

خدايا ! درود فرست بر محمد (صلي الله عليه و آله) و خاندان پاك و مطهرش ، درودي كه جز تو كسي ياراي شمارش آن را نداشته باشد. ( خدايا فرج آقا امام زمان (عج) را تعجيل بفرما ).
امروز براي آخرتم ( صدقه ، روزه ، قرآن و ... ) رَدِ مَظالِم كردم .
خدايا در روز سخت حساب ياري ام كن و طاعت اندكم را به لطف خود قبول فرما .

الهي آمين

مرحله دوم : مراقبه

 اِنَّ  اللهَ كانَ عَلَيكُم رَقيبا :  به درستي كه خداوند مراقب اعمال شماست  (نساء آيه 1)

مراقبه يعني هوشياري و عاقبت انديشي در موقع انجام عمل ، چرا كه خداوند در طول زندگي شاهد و ناظر بر اعمال ماست و به دستور او تمام اعمال و رفتار ما توسط دو مَلَك ( رقيب و عتيد ) در حال ثبت و ضبط است و روزي براي تمام آنچه كه از خير و شر با اختيار خود انجام مي دهيم جزا داده مي شويم پس هميشه هنگام هر كار ،، خوب بنگريم كه چه عملي را براي آخرت خود پيش مي فرستيم ( مراقبه يعني هرگز بدون فكر و با چشماني بسته كاري را انجام ندهيم ... !

مرحله سوم : مشارطه ( يا عهد بستن )

اَلَّذينَ يُوفُونَ بِعَهْدِ اللهِ وَ لا يَنْقُضُونَ الْميثاقَ       تنها عاقلانند كه هم به عهد خدا وفا مي كنند و هم پيمان حق را نمي شكنند . (سوره رعد آيه 20)
در مرحله ي سوم  تزكيه ،‌ بايد با خدا عهد ببنديم كه نسبت به توبه اي كه كرده ايم و تزكيه ي نفسي كه شروع به انجام مراحل آن كرده ايم ايستادگي كنيم و به خداوند تعهد بدهيم كه به سمت خطا هاي سابق خود باز نگرديم و تعهد بدهيم در صورت بازگشت و سستي در مسير تزكيه از مشارطه استفاده كنيم ( به طور مثال به خداوند تعهد بدهيم در صورت بازگشت به سمت خطا يا سستي در مراحل تزكيه چند روز روزه بگيريم يا چند فقير را طعام بدهيم و نماز توبه بخوانيم و دوباره به سمت خداوند و تزكيه ي نفس بازگشت نمائيم ) .
نكته : مشارطه يكي از مهمترين مراحل تزكيه به شمار مي رود چرا كه سبب ايستادگي و مقاومت در مراحل تزكيه مي شود ،چون تعهد دادن به خدا سبب مي شود خودمان را در پيشگاه خداوند مسئول بدانيم  ودر مسير تزكيه غفلت و سستي نكنيم و در صورت رعايت نكردن اين مرحله ،، تزكيه ما دوام چنداني ندارد چون خودمان را مسئول نميدانيم .
مشارطه نشانه ي عزم واقعي در راه تزكيه كردن نفس است . ( مشارطه را مي توانيد به صورت هفتگي يا ماهانه انجام دهيد ).

مرحله چهارم: محاسبه

و اما مرحله ي چهارم  تزكيه محاسبه ي روزانه ي نَفْس است . در اين مرحله بايد (هر شب يا هفته ) اعمال روزانه ي خود را به حساب بكشيم ، محاسبه ي روزانه ي نَفْس باعث مي شود كه ما نسبت به عيب ها و خطا هاي خود شناخت پيدا كنيم و براي مقابله و جبران خطا هاي خود اقدام كنيم و عيوبمان را برطرف سازيم . محاسبه ي نفس سبب توسعه و رشد تقوي است و باعث مي شود كه انسان رشد شخصيتي پيدا كند . . . !
امام علي (ع) مي فرمايد : بر خردمند است كه بدي هاي ديني و فكري و اخلاقي خود را شمارش كند و آنها را در سينه ي خويش يا به صورت نوشته گرد آورد و در اصلاح آنها بكوشد ؛ خدا رحمت كند بنده اي را كه مراقب گناه خود باشد و از پروردگارش بترسد . ( مأخذ دانشگاه علوم حديث قم )
قَدْ اَفْلَحَ مَنْ تَ‍‍‍زَكّي رستگار شد كسي كه نفس خود را تزكيه ( توبه ي نصوح ، مراقبه ، مشارطه ، محاسبه ) كرد.
تزكيه يعني ايمان حقيقي به قيامت چرا كه دنيا طلبان خواهان رشد و توسعه ي زندگي مادي خود هستند و آخرت طلبان خواهان توسعه و رشد زندگي ابدي خود ...

* پیامبر اکرم ( ص ) : بحارالانوار جلد 94 به تو سفارش می کنم : هرگاه خواستی کاری انجام دهی ، عاقبت و سرانجام آن را در نظر بگیر اندیشه کن ! اگر سرانجامش هدایت و نجات است ، پس انجام بده وگرنه از آن بپرهیز ! و آن را انجام مده !

* پیامبر اکرم (ص) : دانشگاه علوم حدیث قم آگاه با شید ! اینک شما در روزی هستید که هنگام عمل است و حسابرسی در آن نیست و زود باشیدکه روزی بیاید که هنگام حسابرسی است نه جای عمل .

* امام رضا (ع) :  بحارالانوار جلد 78 آن کس که نفسش را محاسبه کند ، سود برده است وآن کسی که از محاسبه ی نفس غافل بماند ، زیان دیده است.

* امام سجاد (ع) : دانشگاه علوم حدیث قم ای فرزند آدم !تا زمانی که خود واعظ خویش باشی و به محاسبه خویش پردازی پیوسته در خیر و خوبی به سر خواهی برد .

* امام علی (ع) : دانشگاه علوم حدیث قم بر خرد مند است که بدیهای دینی و فکری و اخلاقی و تربیتی خود را شمارش کند وآنها را در سینه خویش ،یا به صورت نوشته ،گرد آورد و در زدودن آنها بکوشد .

* پیامبر اکرم (ص) : وسائل الشیعه جلد 16 آدمی از پر هیز گاران نمی شود مگر اینکه حسابرسی اواز نفسش سخت تر از حساب کشیدن او از شریکش باشد.

1 : سـوره انفطار آیـات  1 تا 19 ( صفحه 852 )
2 : سـوره ق آیـات 15 تا 35 ( صفحه  742 )
3 : سـوره لقمان آیـات  12 تا  22 ( صفحه 584 )
4 : سـوره مجادله آیـات  5 تا 11 ( صفحه 780 )
5 : سـوره النساء آیـات  27 تا 32  ( صفحه 114 )
6 : سـوره الرعد آیـات  18 تا 26 ( صفحه  353 )
7 : سـوره انبیاء آیـات 1 تا 17  (صفحه 456 )