پرینت

دومین جلسه اردیبهشت 90 تفسیر سوره حمد «اهدنا الصراط المستقیم»

on . Posted in جلسه های اردیبهشت 90

امتیاز کاربران
ضعیفعالی 

تفسير اهدنا الصراط المستقیم

موضوع:تفسیر سوره حمد « اهدنا الصراط المستقیم »

 

در جلسات قبلی تفسیر سوره حمد را تا "مالک الیوم الدین" انجام دادیم و این جلسه به تفسیر آیات بعدی بخصوص " اهدنا الصراط المستقیم " می پردازیم.
این آیه در واقع اولین دعا و در خواست انسان از خداوند است و این درخواست چیزی نیست جز درخواست به هدایت برای رسیدن به کمال و قرب الهی، اما این راه راست که انسان در این آیه از خداوند درخواست می کند چه راهی است و خداوند این راه را چگونه معرفی کرده؟!!
این آیه در سوره فاتحه الکتاب آمده است که مسلمانان باید آن را روزانه حداقل ۱۰ بار در نماز قرائت کنند "اهدنا الصراط المستقیم " صراط از یک نظر به دو قسم تقسیم می شود:
۱. صراط تکوینی ۲. صراط تشریعی

 

 


همه موجودات در بستر صراط مستقیم تکوینی قرار داشته و در حال حرکت در صراط مستقیم تکوینی به سوی خداوند هستند. "الا الی الله تصیر الامور" (شوری / ۵۳) رجوع تمام امور (عالم آفرینش ) به سوی اوست انسان هم به عنوان جزئی از این هستی در صراط مستقیم تکوینی در حال حرکت به سوی خدا است "یا ایها الانسان انک کانح الی ربک کلنحا فملاقیه " (انشقاق / 6) "ای انسان تو مستمرا در حال حرکت به سوی پروردگارت هستی و این حرکت ادامه دارد تا هنگامی که به لقاء او نائل شوی " انسان از آن جهت که مختار است و نیاز به قانون دارد، صراط دیگری برای او مطرح است و آن صراط مستقیم تشریعی نام دارد ماهیت صراط مستقیم تشریعی عبودیت است به دلیل : "ان اعبدونی هذا صراط المستقیم " (یس / ۶1) عبودیت به معنای بندگی است
بنده کسی است که عملش انگیزه الهی داشته باشد و مطابق با سنت بوده و رعایت اولویتها را نیز بکند صراط مستقیم مراحل و مراتبی دارد زیرا همه ، از مومنین عادی گرفته تا انبیاء عظام هدایت در آن را از خدا می خواهند با اینکه اینها در یک رتبه و حد نیستند، پس معلوم می شود صراط مستقیم مراحلی دارد و هرکس در یک مرحله ای قرار دارد صراط مستقیم صراط اعتدال است ، یعنی افراط و تفریط در آن راه ندارد. اسلام و ائمه علیه السلام همیشه بر پرهیز از افراط و تفریط تاکید داشته اند .
آنگونه كه از بررسى آیات قرآن مجید برمى آید صراط مستقیم همان آئین خداپرستى و دین حق است.
در سوره انعام آیه 161 مى خوانیم : "قل إننى هدانى ربى إلى صراط مستقیم دینا قیّما ملة إبراهیم حنیفا وما كان من المشركین" یعنی بگوخداوند مرا به صراط مستقیم هدایت كرده، به دین استوار، آئین ابراهیم كه هرگز به خدا شرك نورزید.
در اینجا دین ثابت و پا بر جا و آئین توحیدى ابراهیم و نفى هر گونه شرك به عنوان صراط مستقیم معرفى شده؛ كه این جنبه عقیدتى صراط مستقیم است.
در سوره یس آیه 61 و 62 چنین مى خوانیم: «ألم أعهد إلیكم یا بنى آدم ألاتعبدوا الشیطان إنه لكم عدوّ مبین وأن إعبدونى هذا صراط مستقیم» یعنی اى فرزندان آدم مگر با شما پیمان نبستم كه شیطان را پرستش نكنید ـ و به دستورات او عمل ننمائید ـ و مرا پرستش كنید؟! این همان صراط مستقیم است.
به گفته قرآن، در سوره آل عمران آیه 101 راه رسیدن به صراط مستقیم پیوند و ارتباط با خدا است. «ومن یعتصم بالله فقد هدی إلى صراط مستقیم»
ذكر این نكته نیز لازم به نظر مى رسد كه راه مستقیم همیشه یك راه بیشتر نیست زیرا میان دو نقطه تنها یك خط مستقیم وجود دارد كه نزدیكترین راه را تشكیل مى دهد.
بنابر این اگر قرآن مى گوید صراط مستقیم، همان دین و آئین الهى در جنبه هاى عقیدتى و عملى است؛ و به این دلیل است كه نزدیكترین راه ارتباط با خدا همان است و نیز به همین دلیل است كه دین واقعى یك دین بیشتر نیست. «إن الدین عند الله الإسلام» یعنی دین در نزد خدا اسلام است.(آل عمران/19) مراد از اسلام در اینجا تسلیم بودن به خدا است، که اگر چه می تواند در دید انسانهای مختلف در قالبهای مختلف جلوه کند، ولی از نظر عینی یک دین بیشتر نیست.
قُلْ إِنَّ صَلاَتِي وَنُسُكِي وَمَحْيَايَ وَمَمَاتِي لِلّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ ﴿سوره انعام آیه 162﴾
بگو در حقيقت نماز من و [ساير] عبادات من و زندگى و مرگ من براى خدا پروردگار جهانيان است (162)
خداوند در این آیه از انسان می خواهد که همه اعمالش برای خدا باشد و هیچگاه عملی را بجز در راستای رضای خدا انجام ندهد و اینگونه است که انسان به راه راست هدایت می شود.
اما این را ه راست چه راهی است و خداوند آنرا چگونه تعریف می کند؟!
وَأَنْ اعْبُدُونِي هَذَا صِرَاطٌ مُّسْتَقِيمٌ ﴿سوره یس آیه 61﴾

و اينكه مرا بپرستيد اين است راه راست (61)
از این آیه چنین برداشت می شود که خداوند اولین قدم برای رسیدن به راه راست و هدایت شدن را عبادت (نماز) می داند.
يس ﴿ سوره یس آیه 1﴾ يس[/ياسين] (1)
وَالْقُرْآنِ الْحَكِيمِ ﴿ سوره یس آیه 2﴾ سوگند به قرآن حكمت‏آموز (2)
إِنَّكَ لَمِنَ الْمُرْسَلِينَ ﴿ سوره یس آیه 3﴾ كه قطعا تو از [جمله] پيامبرانى (3)
عَلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ ﴿ سوره یس آیه 4﴾ بر راهى راست (4)
خداوند در این آیات بعد قسم یاد کردن به قرآن دومین قدم برای رسیدن به راه راست و هدایت بشریت را رسول (حضرت محمد (ص) ) معرفی می کند.
فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَالنُّورِ الَّذِي أَنزَلْنَا وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ ﴿سوره تغابن آیه  8﴾
پس به خدا و پيامبر او و آن نورى كه ما فرو فرستاديم ايمان آوريد و خدا به آنچه مى‏كنيد آگاه است (8)
در این آیه خداوند بعد از ایمان به خدا و پیامبر به نور اشاره می کند که این نور قدم سوم و تکمیل کننده راه راست است که همان قرآن و عترتی است که پیامبر درباره آن در حدیث تقلین چنین می فرماید:
رسولُ اللَّهِ صلى الله عليه وآله : إنّي قَد تَرَكْتُ فِيكُمُ الثّقلَيْنِ ، ما إنْ تَمَسَّكْتُمْ بِهما لَن تَضِلّوا بَعْدي ، وأحَدُهُما أكْبَرُ مِنَ الآخَرِ : كِتابُ اللَّهِ حَبْلٌ مَمْدودٌ مِنَ السَّماءِ إلى‏ الأرضِ ، وعِتْرَتي أهلُ بَيْتي ، ألَا وإنَّهُما لَن يَفْتَرِقا حتّى‏ يَرِدا علَيَّ الحَوضَ .
پيامبر خدا صلى الله عليه وآله : من در ميان شما دو شيئ گرانبها گذاشته‏ام كه تا وقتى به آنها چنگ زنيد هرگز پس از من گمراه نشويد . يكى از آن دو بزرگتر و والاتر از ديگرى است . (يكى)كتاب خداكه ريسمانى‏است‏از آسمان به زمين كشيده و متصل و(دومى) عترت و خاندان من . بدانيد كه اين دو هرگز از هم جدا نشوند تا بر لب حوض نزد من آيند .
نتیجه : راه راستی که خداوند در قرآن آنرا معرفی می کند به شرح زیر است
1-    ایمان به خدا (اعتقاد به خدا و پرستش واقعی خداوند که با نماز شروع می شود)
2-    ایمان و اعتقاد به رسول خدا
3-    پیروی از قرآن و اهل بیت (ع)

اما عاقبت کسانیکه را راست را نمی روند!
الْمُلْكُ يَوْمَئِذٍ الْحَقُّ لِلرَّحْمَنِ وَكَانَ يَوْمًا عَلَى الْكَافِرِينَ عَسِيرًا ﴿سوره فرقان آیه 26﴾
آن روز فرمانروايى بحق از آن [خداى] رحمان است و روزى است كه بر كافران بسى دشوار است (26)
وَيَوْمَ يَعَضُّ الظَّالِمُ عَلَى يَدَيْهِ يَقُولُ يَا لَيْتَنِي اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِيلًا ﴿ سوره فرقان آیه 27﴾
و روزى است كه ستمكار دستهاى خود را مى‏گزد [و] مى‏گويد اى كاش با پيامبر راهى برمى‏گرفتم (27)
يَا وَيْلَتَى لَيْتَنِي لَمْ أَتَّخِذْ فُلَانًا خَلِيلًا ﴿ سوره فرقان آیه 28﴾
اى واى كاش فلانى را دوست [خود] نگرفته بودم (28)
لَقَدْ أَضَلَّنِي عَنِ الذِّكْرِ بَعْدَ إِذْ جَاءنِي وَكَانَ الشَّيْطَانُ لِلْإِنسَانِ خَذُولًا ﴿ سوره فرقان آیه 29﴾
او [بود كه] مرا به گمراهى كشانيد پس از آنكه قرآن به من رسيده بود و شيطان همواره فروگذارنده انسان است (29)
وَقَالَ الرَّسُولُ يَا رَبِّ إِنَّ قَوْمِي اتَّخَذُوا هَذَا الْقُرْآنَ مَهْجُورًا ﴿ سوره فرقان آیه 30﴾
و پيامبر [خدا] گفت پروردگارا قوم من اين قرآن را رها كردند (30)
دوستان عزیز بیایید تا دیر نشده و فرصتی هست توبه کنیم زیرا خداوند فقط در این دنیا توبه پذیر (رحمن) است و در آخرت این کارنامه ماست که جایگاهمان را مشخص می کند زیرا خداوند در آخرت رحیم است.
احادیث و روایات:
پيامبر خدا صلى الله عليه وآله- وقتى (از سوى خداوند) به او گفته شد : بزودى امّت تو گرفتار فتنه خواهد شد ، پرسيدند : راه خلاص از آن چيست ؟ - : كتاب گرامى خدا ، همان كه باطل نه از پيش رو و نه از پشت سر بدو راه نيابد ، چيزى كه از سوى حكيمى ستوده نازل شده است . هر كه علم را در جز قرآن بجويد ، خداوند گمراهش كند .
پيامبر خدا صلى الله عليه وآله : بر شما باد به قرآن ، آن را پيشوا و رهبر خود سازيد .
امام كاظم عليه السلام : امامت نور و روشنايى است ؛ همان كه خداوند عزّ و جل فرموده : «به خدا و پيامبر او و نورى كه فرو فرستاديم ايمان آوريد» . فرمود : نور همان امام است .
پيامبر خدا صلى الله عليه وآله : امامان شما راهبران شما به سوى خداوندند ، پس ، بنگريد كه در دين و نماز خود به چه كسى اقتدا مى‏كنيد ؟
پيامبر خدا صلى الله عليه وآله : سنگ آسياب اسلام بزودى به چرخش در خواهد آمد . پس شما بر محور قرآن بچرخيد .
امام صادق (ع) فرمودند: صراط مستقيم، طريق به سوي معرفت خداست و اين دو صراط است؛ يكي در دنيا و يكي در آخرت، اما صراط در دنيا عبارت است از امامي كه اطاعتش بر خلق واجب شده و اما صراط در آخرت، پلي است كه روي جهنم زده شده. هركس در دنيا از صراط دنيا بدرستي رد شود، يعني امام خود را بشناسد و او را اطاعت كند در آخرت نيز از پل آخرت به آساني مي‌گذرد و كسي كه در دنيا، امام خود را نشناسد، در آخرت نيز قدمش بر پل آخرت مي‌لرزد و به درون جهنم سقوط مي‌كند.
پيامبر خدا صلى الله عليه وآله : همانا مثل خاندان من در ميان شما به كشتى نوح ماند كه هر كه بر آن سوار شد نجات يافت و هر كه از آن بازماند غرق شد .
امام على عليه السلام : به خاندان پيامبر خود بنگريد و راه آنان را در پيش گيريد و در پى آنها حركت كنيد ؛ زيرا آنان هرگز شما را از راه راست منحرف نمى‏كنند و به هيچ هلاكتى در نمى‏افكنند . اگر نشستند شما نيز بنشينيد و اگر بپا خاستند ، شما نيز بپاخيزيد .
منابع: بحار الانوار - عیون الرضا - ترجمه الميزان، ج يك


خدایا ما را به راه راست هدایت کن و حتی برای لحظه ای ما را به خودمان واگذار مکن
آمين يا رب العالمين

آياتي كه در طول هفته بايد مطالعه كنيم
پنجشنبه: سوره حمد آيات 1 تا آخر (صفحه 1)
جمعه: سوره یس آيات 8 تا 18 (صفحه 625)
شنبه: سوره اعراف آيات 8 تا 18 (صفحه 211)
يكشنبه: سوره التغابن آيات 7 تا 18 (صفحه 801)
دوشنبه: سوره اعراف آيات 40 تا 45 (صفحه 216)
سه شنبه: سوره فرقان آيات 20 تا 30 (صفحه 512)
چهارشنبه: سوره نساء آيات 68 تا 76 (صفحه 123)
ثواب قرائت هديه نثار روح مطهر حضرت فاطمه الزهرا (س)





این مطلب را در شبکه های اجتماعی با دیگران به اشتراک بگذارید