از وضو چه میدانیم

براي عبادت وبندگي در پيشگاه خداوند مهربان و گزاردن نماز، بايد ابتدا خود را پاکيزه کرده، وضوبگيريم؛ يعني به دستوري که گفته مي شود  دست و صورت خود را بشوييم و با چهره اي شاداب، آماده نماز شويم. امام رضا (ع) فرمود: "آن که به عبادت خداي بزرگ مي ايستد، بايد خود را از آلودگيها پاک کند، از سستي و بي حالي دور باشد و با وضو، خود را براي سخن گفتن با خداي توانا، پاک و آماده سازد". وضو، سبب پاکيزگي بدن وصفاي روان آدمي است. البته در برخي موارد بايد به جاي وضو "غسل" کرد . هرگاه کسي به دلائلي نتواند وضو بگيرد ياغسل کند بايد به جاي آن، عمل ديگري به نام "تيمم" انجام دهد. در متن پیشرو تفسیری خلاصه از علل علمی و دینی مراحل وضو و نحوه صحیح انجامش را بررسی خواهیم کرد.

از روايات اهل بيت عصمت عليهم السلام چنين مستفاد مي گردد كه اب گرم با همه مزايايي كه در موارد مختلف دارد در وضو كراهت داشته و وضو با اب سرد افضل از ابگرم است.
زيرا ميكربهايي كه بر اعضاء وضو قرار دارند و محتمل است نفوذ جلدي پيدا كرده و وارد بدن شوند، فرمانهاي ازتي اب سرد انها را نابود ميسازد و هر چه اب سرد تر باشد اكسيژن بيشتر و فعاليت ميكرب كشي فرمانها زيادتر است.
سنت است كه اب وضو خشكانده نشود، تا بحال خود خشك گردد (گرچه در خشكانيدن بوسيله پارجه و حوله نظيف مجازيم) اما ابقاء رطوبت وضو بر خشكاندن رجحان داشته و مستحب مي باشد.
فلسفه اين امر نيز انست كه مادام كه اعضاء خشك نشده اند فرمانها به فعاليت خود ادامه مي دهند.
يك منظور ديگر شارع مقدس اسلام از استحباب مضمضه و استنشاق در غسل و وضو اين بوده كه اب وضو پاكيزه و قالب شرب باشد.
با توجه باين دستورات، اب گنديده و پليد، نه تنها براي مضمضه و استنشاق و يا غسل و وضو منتج به زيان است، بلكه بجاي آب استنجا هم نمي توان از ان استفده نمود. زيرا نفوذ ميكرب بداخل بدن از مسامات جلدي نيز ميسر است.
اكثر پزشكان غرب،‌با اظهار شگفتي از اين دستورات ارزنده بهداشتي اسلام (آنهم در چهارده قرن پيش، كه نه ميكرب شناخته شده و نه ميكروسكوپ وجود داشته) همگي معترفند كه موسس ديانت اسلام كاشف اين كشف بوده است.
زيرا از وجود ميكرب و راه ورود ان به بدن بخوبي آگاه بوده و طريق مبارزه با انها را نيك تشخيص داده و در نتيجه دستورات بهداشتي را نيز توام با دستورات ديني (در خور ظرفيت و ادراك مردم آن عصر) تبليغ فرموده است.

دوم: نيت
(آنچه كه تذكر آن در اينجا لازم مي ايد ان كه از اول شروع وضو همينقدر كه قربه الي الله شاعر بعمل خويش باشيم كافي بوده اوردن كلام بر زبان لازم نيست.)

سوم: شستن صورت... از بالاي پيشاني تا چانه.
زيرا اكثر حواس ظاهره و بيشتر اسباب مطالب دنيوي در صورت ادمي قرار دارد.

چهارم: شستن دستها – از مرفق(ارنج) تا سر انگشتان(مردان از پشت بالاي مرفق، زنان از روي مرفق) از آنجا كه قسمت اعظم كارهاي پست و امور دنيوي و خواهشهاي نفساني و شهوات طبيعي، همه بوسيله دستها انجام مي گيرد.

پنجم: مسح سر- با تري دست راست، بحدسه انگشت و سطح و درازي آن (تقريبا يك چهارم جلوي سر)
سر، منبع افكار و تدابير و محل تمركز قواي دماغيه بوده و قوه فكر و عقل (كه منشا برانگيختن حواس بر امور دنيايي، و مانع از توجه و اقبال بامور اخرتي است.) در سر ادمي قرار دارد، و مرادات نفساني از ان حاصل مي گردد.
با مسح سر و رسيدن رطوبت بر روي بشره جلو سر، دوران دم، در اين عضو فورا شديدتر شده و سلولهاي دماغي، براي تفكر اماده تر و در حقيقت با تامين اكسيژن هوا، با اين استنشاق جلدي، فعاليت سلولهاي دماغي نيز سريعتر مي گردد.

ششم: مسح روي پاها- باب وضو (ابتدا بر راست) از سر انگشت تا جاييكه پنجه و پا بهم مي پيوندد. زيرا پاهاي آدمي، الت و افزار وصول بمحل مقصود و حصول كارهاي دنيوي است.

دانشمندان و پزشكان متحد القولند، همه بدن بويژه پاها، شديدا بجذب اكسيژن و هواخوري و استنشاق جلدي نيازمندند، لذا شارع اسلام، تامين چنين احتياج را نيز در ضمن مقررات اداب وضو از نظر دور نداشته و با اموختن فلسفه مسح پاها، از اين طريق نيز سلامتي جامعه اسلامي را تامين و تضمين فرموده است.

مراحل وضو
اولین مرحله وضو شستن صورت است.
صورت در عربی به معنای وجه می باشد. و ما در نماز با این وجه به مواجهه. رویایی و دیدار معبود و معشوقمان می رویم.
بنابراین با شستن صورت پاک شدن وجهِ مواجهه با حق تعالی را از غیر او اعلام می داریم.
با شستن صورت می گوییم:
پروردگارم!
به مواجهه. رویارویی و ملاقات با تو می آیم و بدین وسیله صورتم را از غیر تو می شویم.
تنها و تنها به تو می نگرم.
تنها و تنها به تو می اندیشم.
تنها و تنها از تو استمداد می طلبم.

دومین مرحله شستن دست راست می باشد:
و اصحاب و الیمین ما اصحاب الیمین
بله!
با شستن راست همه خوبان. همه نیکان. صالحین و همه افرادی که در زندگی ما نقش و تاثیر مثبتی داشته اند را مد نظر می آوریم.
به خودمو و به خدای خودمون قول میدیم که از آنها درس بگیریم و نهایت سهی خودمون را بکنیم تا مثل آنها شویم.
سومین مرحله شستن دست چپ می باشد.
و اصحاب و الشمال ما اصحاب و الشمال
با شستن دست چپ کلا همه بدها و بدیها را در ذهن مرور می کنیم و
اولا از آنها و فعل آنها انزجار می جوییم.
ثانیا از طلب هدایت برای آنها می کنیم.
و با پروردگار خود میثاقی می بندیم تا مثل آنها نباشیم و نشویم.
مرحله چهارم مسح سر می باشد.
در هنگام مسح سر دو فرشته ثبت اعمال به نامهای رقیب و عتید را به نظر می اوریم.
در اینجا به یاد اعمال خود می افتیم.
و اگر در این مرحله بنده از گناه خود شرمگین و شرمسار شد خداوند به حرمت همین شرم او همه گناهان او را خواهد آمرزید.
و اما ...
مرحله پنجم و آخرین مرحله
مسح پا
پا پایین ترین نقطه بدن انسان است.
پست ترین مقام انسان هم حیوانیت است.
و خوب می دانیم که همه موجودات تسبیح خدا را می گویند.
در مسح پای راست همه حیوانات حلال گوشت و در مسح پای چپ همه حیواناتی که از انها ذی نفعیم را به نظر می آوریم تا بدین وسیله در تسبیح همه انها شریک باشیم.
و اکنون مهیا می شویم برای دیدار دوست



اهميت وضو

وضو كليد ورود به نماز است.
نماز بدون وضو، نماز نيست.
وضو جزو ايمان است.
وضو نظافت جسم است.
وضو نشاط روح است.
وضو وسيله نزديكي به خداست.
وضو اجازه ورود به نماز است.
كسي كه وضو دارد در حال عبادت است.
دست زدن به قرآن و نام خدا بدون وضو حرام است.
وضو كفاره گناهان كوچك است.
وضو نور معنوي است.


مستحبات وضو
قبل از وضو مستحب است دستها را تا مچ بشوييم.
بهتر است با آب سرد وضو بگيريم.
مستحب است كه آب وضو را خشك نكنيم.
مستحب است هنگام وضو گرفتن، رو به قبله بايستيم.
مستحب است قبل از وضو مسواك بزنيم.
مستحب است هنگام وضو، آب در دهان بگيريم و بگردانيم.
مستحب است هنگام وضو، آب را در بيني كرده، آن را بالا بكشيم.
هنگام وضو انگشتان را باز كنيم تا كاملاً شسته شود.
خواندن سوره قدر و دعا نيز در هنگام وضو گرفتن مستحب است.




واجبات وضو
1- نيت
2- شستن صورت
3- شستن دستها
4- مسح سر
5- مسح پا



آموزش وضو



چگونه وضو بگيريم؟

بهتر است، پيش از وضو، دستها را تا مچ بشوييم، ولي اين شستن، جزو اعمال وضو نمي باشد.

 

پس اينگونه وضو مي گيريم:
پيش از هر چيز نيت مي کنيم، يعني با قصد انجام وضو و براي اطاعت از دستور خداوند عالم، وضو را آغاز مي کنيم.

1- به نيت وضو صورت را از بالا به پايين – از جايي که موي سر روييده تا چانه – مي شوييم
2- پس از شستن صورت، دست راست را از آرنج تا نوک انگشتان، از بالا به پايين، مي شوييم.

3- بعد از شستن دست راست، دست چپ را مانند دست راست مي شوييم.

 

4- بعد از شستن صورت و دست ها با رطوبتي که بر دست مانده، جلوي سر را مسح مي کنيم؛
يعني دست را بر سرگذاشته و کمي به طرف پيشاني مي کشيم.

5- پس از مسح سر، پاي راست را از نوک انگشت تا آخر روي پا (مفصل) مسح مي کنيم.

6- و در پايان پاي چپ را مانند پاي راست مسح مي کنيم و با اين عمل وضو تمام مي شود.

1-چيزي که بر زخم مي بندند و دوايي که بر آن مي زنند "جبيره" نام دارد.

2- اگر دست يا صورتمان زخم است و آب براي آن ضرر دارد، بايد پارچه پاکي و يا چيز ديگري؛ مثلا چسب بر آن گذاشته و هنگام شستن ديگر جاها، بر آن قسمت هم دست تر بکشيم.

3- اگر روي زخم بسته شده و نمي شود آن را باز کرد، بايد هنگام وضو، دست تر بر آن بکشيم و اگر پارچه يا چيزي که روي زخم است، نجس باشد، بايد پارچه پاکي رويش بگذاريم و دست تر بر آن بکشيم.

4- اگر سر يا پا (محل مسح) زخم باشد، به گونه اي که نشود روي آن را مسح کرد؛ چنانچه جايي از محل مسح باقي است بايد همان قسمت را مسح کنيم؛ مثلا دو انگشت پا زخم و ديگر انگشتان سالم است، بايد بر قسمت سالم دست بکشيم و وضو صحيح است، و اگر جاي مسح باقي نيست؛ مثلا تمام پا، باندپيچي شده است، بايد روي همان را مسح کنيم.


5- اگر به جهتي ديگر، غير از زخم؛ مثلا شکستگي، آب براي اعضاي وضو ضرر داشته باشد، بايد به همان دستوري که گفته شد، وضوي جبيره اي بگيريم.


6- در وضوي جبيره اي نيز، صورت ودستها بايد از بالا به پايين شسته شود. پس اگر قسمت بالاي دست يا صورت را جبيره پوشانده، ابتدا بايد دست بر آن بکشيم و در ادامه، قسمت پايين را بشوييم.


7- اگر انسان بتواند وضوي جبيره اي بگيرد، بايد به وظيفه خود عمل کند و تيمم تنها کافي نيست.

تفسیر وضو

این آیه شریفه در مورد وضو می باشد. ید در لغت عربی استعمالات مختلفی دارد هم تا مچ و هم تا مرفق و هم تا کتف را شامل میشود ولی آیه در مقام بیان مقدار ید (دست) است که در هنگام شستن دستها را تا کجا بشوییم تا مچ یا تا مرفق یا تا بازو و...

میفرماید: «و ایدیکم الی المرافق» دستها را تا مرفق (آرنج) بشویید و به همین خاطر لفظ «الی المرافق» بکار رفته است تا مقدار واجب برای شستن را تعیین کند ولی هرگز در مقام بیان کیفیت شستشو نیست که از بالا به پایین یا از پایین به بالا بشویید. کیفیت غسل به «عرف» و «عادت مردم» واگذار شده است و عادت مردم شستن دستها از بالا به پایین است و نه از پایین به بالا! مثلاً وقتی پزشک می گوید پای این بیمار را بشویید معمولاً از زانو رو به پایین می شوید نه رو به بالا ـ این یک مطلب.

مطلب دیگر آنکه آیه برای وضو دو دستور می داد 1. غسل (شستن) 2. مسح. در مورد غسل و شستن می گوید: «فاغسلوا وجوهکم و ایدیکم الی المرافق» یعنی بشویید صورتهایتان را و دستها را تا مرفق و در قسمت مسح می گوید: «و امسحوا برؤوسکم و ارجلکم الی الکعبین» یعنی مسح کنید سرهایتان و پاهایتان را تا برآمدگی های پاها. و این معنا کاملاً روشن و بی ابهام است. اگر چه اهل سنت خواسته اند حکم «ارجل» را به «ایدیکم» عطف کرده و نتیجه بگیرند که پاها را هم باید شست، ولی قواعد عربی و عرف نشانگر آن است که «ارجلکم» اگر چه منصوب است ولی عطف به محل برؤوسکم است و عطف به محل مثل عطف به ظاهر و لفظ، جایز است و در کتب ادبیات عرب به تفصیل آمده است.

البته این بحث به لحاظ ادبی است و به لحاظ روایات و عمل صحابه، روایات فراوانی است که آنان پاها را مسح میکردند