کِتابٌ اَنزَلناهُ اِلَیکَ مُبارَکٌ لِیُدَّبَّرُ و اایاتِه وَ لِیَتَذَکَّرَ اوُلوُاالَالبابِ :

کتابی مبارک و عظیم الشانست که بر تو نازل کردیم تا امت در آیاتش تفکر کنند و صاحبان مقام عقل متذکر حقایق آن شوند

قرآن کتابی پر محتوا ، با برکت و پند آموز است که سر چشمه آن علم بینهایت خداوند است. هدف از نزول قرآن خروج انسان از ظلمت (گمراهی و گناه) و رسیدن به نور (آگاهی و رستگاری) است. امّا این مهم میسر نمی شود مگر اینکه در آیات این کتاب تدبّر کنیم، چون این کتاب پر برکت برای نجات بشر نازل شده نه برای تبرک جستن به ظاهر آن. ثمره تدبّر و تفکر در آیات قرآن آگاه شدن از تکالیفی است که از سوی خداوند بر ما سپرده شده است و آگاهی و عمل به این دستورات مساوی است با رستگاری.

قَد اَفلَحَ مَن زَكّها: به راستي رستگار شد آن كس كه نفس خود را تزكيه كرد. (سوره شمس آيه 9)

خداوند در سوره شمس يازده سوگند پياپي بر خورشيد و ماه ، روز و شب و آسمان و زمين ياد مي كند تا ارزش و اهميت تزكيه ي نفس و نقش كليدي آن را در رستگاري انسان گوشزد كند.

آيا رستگاري آنقدر كم ارزش هست كه بسادگي از كنارش بگذريم؟؟! كليد رستگاري كه خداوند آنرا تزكيه نفس نام برده، چگونه تعريف مي‌شود؟ روش انجام آن چگونه است؟ براي درك اهميت روش زماني را تصور كنيد كه مي‌خواهيم يك قالي را ببافيم. چگونه بدون داشتن نقشه مي‌توانيم قالي را ببافيم؟
اما تزكيه ( پاك كردن باطن از گناه ) داراي مراحلي است كه مرحله ي اول آن توبه است اما نه هر توبه اي!
بلكه توبه اي نصوح . . . ! چنانچه خداوند در اهميت اين موضوع مي فرمايد:

يا اَيُّهاَالَّذينَ امَنوا تُوبُوا اِليَ اللهِ تَوبَةً نَّصُوحاَ: اي كساني كه ايمان آورده ايد ، به درگاه خدا توبه كنيد، توبه اي نصوح (سوره تحريم آيه 8)
درجلسه گذشته مفهوم يا اَيُّهاَالَّذينَ امَنوا را بررسي كرديم و فهميديم كه نشانه تكليف است. و خداوند مطلب ديگري را هم بما مي‌رساند، مخاطب خدا كساني است كه مدعي ايمان هستند، يعني ما. خداوند كفار را مخاطب قرار نداده و مي‌خواهد بما بفهماند كه اي بنده‌اي با ايمان من يكي از اعمال تو توبه است توبه ي نصوح. اما توبه عمل كوچك و ساده‌اي نيست. و بايد اين قدم را بسيار محكم برداريم تا بتوانيم آنرا ادامه دهيم:

مراحل تزکیه :

1.توبه نصوح 2.مراقبه 3.مشارطه 4.محاسبه

قَدْ اَفْلَحَ مَنْ تَ‍‍‍زَكّي
به راستي كه رستگار شد آن كس كه تزكيه نفس كرد             « سوره اعلي آیه14»

در ادامه جلسه قبل، تزكيه نفس نقشي بسيار كليدي در رستگاري انسان ايفا مي كند به طوري كه خداوند در قرآن بار ها بر اهميت و ارزش تزكيه ي نفس اشاره كرده است و رستگاري قطعي را براي كساني مي داند كه اهل تزكيه كردن نفس خود مي باشند . . . ! اما تزكيه خود به خود حاصل نمي شود بلكه داراي مراحلي است كه بايد سراغ آن برويم  .

مهارتها و تکنیک ها ، مراحل تزكيه نفس:

مرحله اول : توبه نصوح :

براي تزكيه ابتدا نياز به يك توبه ي نصوح داريم .


يا اَيُّهاَالَّذينَ امَنوا تُوبُوا اِليَ الله تَوبَةً نَّصُوحاَاي كساني كه ايمان آورده ايد ، به درگاه خدا توبه كنيد ، توبه اي نصوح (سوره تحريم آيه 8)

توبه نصوح يعني توبه اي كه در آن تصميم قطعي به بازگشت باشد ؛ توبه اي محكم و خالصانه ، نه بيان كردن چند كلمه بر زبان ...!
چنانچه حضرت علي (عليه السلام) در نهج البلاغه مي فرمايد : توبه ي واقعي يعني اول : پشيماني از گذشته ؛ دوم : تصميم بر ترك هميشگي گناه ؛ سوم : اينكه حقي را كه از مردم ضايع كرده اي به آنان بازگرداني به طوري كه هنگام ملاقات پروردگارت حقي بر گردن تو نباشد ؛ چهارم آن كه : هر واجبي را كه ترك كرده اي به جاي آوري ؛ پنجم آن كه : گوشتهايي كه بر اثر اعمال حرام بر بدنت رشد كرده با اندوه بر گناه آب كني تا چيزي از آن باقي نماند و ششم آن كه : به همان اندازه اي كه شيريني معصيت را چشيده اي سختي و ملامت آن را نيز بچشي . پس از انجام اين مراحل بگو استغفر الله ...!
نكته : يكي از مهمترين قسمتهاي توبه ي نصوح بازگرداندن حقوقي است كه از مردم ضايع كرده ايم،  يعني بايد حق الناس را كاملاً محاسبه كرده و آن را پرداخت كنيم ، اين كار از اين حديث نشأت مي گيرد:

(حاسِبو قَبلَ اَنتَ حاسِبو : به حساب خود رسيدگي كنيد قبل از اينكه به حساب شما رسيدگي شود . . . )

کِتابٌ اَنزَلناهُ اِلَیکَ مُبارَکٌ لِیَدَّبَّرُوا ایاتِه وَ لِیَتَذَکَّرَ اُولوُا الَالبابِ

کتابی مبارک و عظیم الشانست که بر تو نازل کردیم تا امت در آیاتش تفکر کنند و صاحبان مقام عقل متذکر حقایق آن شوند. (سوره ص آيه29)

قرآن کتابی پُر محتوا و مبارک است که علم و آگاهی به معارف و نکات آن راهی برای رسیدن به قُرب خداست و کسانی که در آیات قرآن تدبر داشته باشند .
تدبّر یعنی عمیق شدن در آیات و تلاش برای بدست آوردن مفهوم اصلی آیه ...!

بهتراست قبل از شروع بحث به اين آيه كه كنايه اي است از جانب خدا به انسان‌ها دقت كنيم:

أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَى قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا ﴿سوره محمد آيه ۲۴﴾ آيا آنها در قرآن تدبر نمي‏كنند؟ يا بر دلهايشان قفل نهاده شده است.

برای بدست آوردن مفهوم اصلی آیات شیوه هایی وجود دارد که از جمله آنها می توان به این شیوه اشاره کرد:

اََفَلایَتَدَبَّرُونَ القُرانَ اَم عَلی قُلُوبِ اَقفا لُها
آیا در قرآن تدبّرو تأمل نمی کنند یا بر دلهاشان قفلها خورده است «سوره محمد آیه 24 »

قرآن کتابی پر محتوا و پر برکت است که علم و آگاهی به معارف و نکات آن راهی برای رسیدن به قرب خداست و کسانی این توفیق را خواهند داشت که در آیات قرآن تدبّر داشته باشند.

مهارتها و تکنیکها: (مراحل تدبّر در آیات الهی)

مرحله اول تدبّر:

شناسایی مفهوم اصلی آیه: هر آیه ای که از قرآن کریم تلاوت می کنید دارای یک هدف اصلی و ده ها هدف فرعی می باشد ، هنگام خواندن آیه باید سعی کنیم هدف اصلی آیه را شناسایی کنیم چرا که مهمترین وظیفه ما درک مقصود اصلی خداوند از نزول آیه میباشد . شناسایی هدف اصلی آیه به این صورت است که در بین کلمات هر آیه کلمه ای وجود دارد که مفهوم کل آیه وابسته به وجود آن کلمه می باشد که اگر آن کلمه را از آیه حذف کنیم آیه مفهوم دقیق و مشخصی ندارد.

مرحله دوم تدبّر:

مطالعه و تحقیق بر روی مفهوم اصلی آیه : ( مطالعه و تحقیق بر روی مفهوم اصلی آیه باعث می شود که درک صحیحی نسبت به دستور خداوند متعال پیدا کنیم و با جدیت و علاقه برای انجام آن قدم بر داریم.

مرحله سوم تدبّر:

شناسایی بهترین روش برای انجام دستور خداوند: ( برای هر یک از دستوراتی که خداوند در قرآن بیان کرده راه و روشی وجو دارد شناخت روش باعث می شود ، عملکرد ما نسبت به انجام دستورات الهی به نحو احسن باشد ، چرا که ملاک عمل کیفیت است نه کمیت .

مرحله چهارم تدبّر:

پایداری در انجام دستورات خداوند:  بعد از شناسایی هدف اصلی آیه و مطالعه بر روی مفهوم آن و آشنایی با راه و روش انجام آن ، عمل کردن به دستور ضروریست ، چرا که ملاک ایمان عمل است نه حرف و اگر چنین نکنیم تمام زحمات ما در تدبّر به هدر می رود ... ! برای اینکه نسبت به انجام دستورات خداوند سهل انگاری نکنیم بعد از درک هر دستور الهی این سوال را از خودتان بپرسید ( از کی شروع می کنیم؟ )

پیامبر اکرم ( ص )  می فرمایند: مجمع البیان ج 2
وای بر کسی که قرآن را در بین لبهای خود لقلقه کند و در آن تدبّر و تفکر نکند .

قُل لِلمُؤمِنینَ یَغُضُّوا مِن اَبصارِهِم وَ یَحفَظوُا فُرُوجَهُم ذلِکَ اَزکی لَهُم اَنَّ اللهَ خَبیرُ بِما یَصنَعوُنَ
مردان مؤمن را بگو تا چشمها از نگاه ناروا بپوشند و فروج و اندامشانرا محفوظ دارند که این بر پاکیزگی شما اصلح است و البته خدا بهر چه کنید کاملاً آگاهست  سوره نور آیه 30

کنترل نکردن چشم از نگاه حرام باعث تحریک شدن غریزه ی جنسی می شود و تحریک غریزه ی جنسی عامل از بین رفتن ایمان و روی آوردن انسان به فساد و فحشا است ، پس لازمه ی ایمان ، حفظ نگاه از حرام است ، چرا که مانع رُشد معنوی انسان می شود ، ضمن اینکه بهترین راه ورود شیطان برای به تباهی کشاندن انسان چشم است .
در حدیثی از حضرت رسول (ص) می خوانیم که چشم کمینگاه شیطان است و چشم پوشی بهترین راه دوری از شهوات است ...! پس گناه را از سرچشمه جلوگیری کنیم و تقوا را از چشم شروع کنیم .

وَلاتَقرَبُوا الِزَنی اِنَّهُ کانَ فاحِشَهً وَ ساءَ سَبیلا
و هرگز به عمل زنا نزدیک نشوید که کاری بسیار زشت و راهی بسیار ناپسند است. (سوره الاسراء آيه32)

روابط نامشروع جنسی (زنا) گناهی است کبیره که مهمترین عارضه ی آن بی ایمانی و از بین رفتن هویت انسانی می باشد و در کنار این عارضه ی مهم زیانهای فردی ، خانوادگی و اجتماعی فراوانی را به دنبال دارد که از جمله آنها می توان به این موارد اشاره کرد (سرچشمه بسیاری از قتل ها، درگیری های خانوادگی، خودکشی ها، فرار از خانه ها، طلاق ها، فرزندان نامشروع و بیماری های خطرناک جنسی) از روابط نامشروع جنسی میباشد.
لذا از خداوند در قرآن این عمل را گناه کبیره به حساب آورده است و به هیچ عنوان رضایت نمیدهد که فردی به زنا آلوده شود و برای تخلف از آن کیفر شدیدی را در نظر گرفته است، چه بسا علت بسیاری از عذاب های دنیوی که نصیب انسان می شود به خاطر انجام این گناه باشد.
در حدیثی از پیامبر اکرم (ص) می خوانیم که: زنا شش پیامد دارد (سه در دنیا و سه در آخرت) سه پیامد دنیائیش این است که آبرو را میبرد، مرگ را شتاب می بخشد و روزی را می برد و سه پیامد آخرتی اش سختی حسابرسی، خشم خدای رحمان و ماندگاری در آتش است (خصال ص 321 )

لَقد لَکُم فی رَسوُلِ اللهِ اُسوَهُ حَسَنَهُ لَمِن کانَ یَرجوَا اللهَ وَ الیَومَ الاخِرَ وَ ذَکَرَ اللهَ کَثیرا

البته شما را در اقتدای به رسول خیر و سعادت بسیار است برای آنکس که بثواب و روز قیامت امیدوار باشد و یاد خدا بسیار کند (الاحزاب آیه 21)

خداوند در قرآن کریم به مؤمنان دستور داده که سیره ی اخلاقی پیامبر را در زندگی خود الگو قرار بدهند و می فرماید  کسانی می توانند پیامبر را الگوی خود قرار بدهند که قلبشان سرشار از ایمان و یاد خدا باشد ..... !
در میان صفات و ویژگی‌های بی شمار پیامبر، خداوند در قرآن بر اخلاق آن حضرت تکیه و تأکید کرده و اخلاق آن حضرت را خُلق عظیم شمرده است. ( سوره قلم آیه  4)
خداوند می خواهد با الگو قراردادن اخلاق و رفتار آن حضرت در کنار ایمانمان، اخلاق و رفتارمان نیز با اوصاف آن حضرت همسو و هماهنگ باشد.

پس بیائیم این الگوی الهی را که خداوند در قرآن کریم او را رحمتی برای همه ی عالم توصیف کرده، در همه ی ابعاد اخلاقی و رفتاری الگو قرار بدهیم تا به رضایت خدا و رستگاری در سرای آخرت دست پیدا کنیم.

اِنَّ اللهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلوُنَ عَلَی النَّبِیّ یا اَیُّهَا الَّذینَ امَنُوا صَّلَو عَلَیهِ وَ سَلِّموُا تَسلیماً

خدا و فرشتگانش بر روان پاک این پیغمبر درود میفرستند شما هم ای اهل ایمان بر او صلوات و درود بفرستید و با تعظیم و اجلال بر او سلام گوئید ( الاحزاب آیه 56 )

پیامبر اکرم (ص) برای همه ی انسانها در همه ی عصر ها مایه ی رحمت است، با نگاهی به قرآن می‌توان به خوبی متوجه شد که چه عنایات ویژه ای به پیامبر شده و ارزش و جایگاه آن حضرت نزد خداوند رحمان به چه اندازه بالاست. پیامبری که خداوند متعال خود و فرشتگانش را آغاز گر درود و صلوات بر او می اند ، پیامبری که خدا او را در شب معراج به آسمانها بُرده و جایگاه ملائکه را به قدوم او مبارک گردانید ، پیامبری که جهانی از عاطفه و مهربانیست به حدی که خداوند در قرآن درباره اش فرموده اَِّنکَ لِعَلی خُلقُ عَظیم ( آیه 4 سوره قلم) . در عظمتش همین بس که جبرائیل از طرف خداوند به او سلام میرساند و در تواضعش همین بس که در سلام حتی به کودکان پیش قدم بود ، پیامبری که نزدیک ترین فرد هستی به ذات مقدس خداوند متعال است و در قرآن بارها نام پیامبر در کنار خداوند آمده که این نشانه ی ارزش و قداست حضرت رسول (ص) در نزد خداست، از این رو باید او را شناخت و باید به خواسته ها و دستورات خداوند نسبت به حضرت رسول (ص) توجه ویزه کرد، چرا که شخص پیامبر موردعنایت ویژه ی خداست.

وَیلُ لِلمُطَفِّفینَ :  وای به حال کم فروشان ( المطففین آیه 1 )

یکی از عوامل گرفتاری انسان به عذاب در دنیا و آخرت گناه کم فروشی و گرانفروشی است. کم فروشی و گرانفروشی یکی از آفات بزرگ اقتصادی به شمار میرود که خداوند در قرآن کریم به کسانی که این گناه را مرتکب می شوند، هشدار جدی داده و آن را گناه کبیره به حساب آورده است، چرا که این گناه اقتصاد سالم جامعه را به فساد می کشاند.
کم فروش و گرانفروش گرچه به سود بیشتری میرسد ولی با فراهم شدن عذاب اُخروی کار او بد فرجام می شود .
رزق اندک و حلال بهتر از درآمدهای بسیار، اما حرام است چرا که دنیا فانی و آخرت باقی است و روزی در پیشگاه خداوند به خاطر اعمال و رفتارمان مسئولیم، لذا آخرت گرایی بهتر از دنیا گرایی است.